تحلیل روند شاخص‏ های عدالت اقتصادی در جمهوری اسلامی ایران

عدالت به عنوان یکی از شعارها و مطالبات اجتماعی در دوران انقلاب اسلامی، نقشی مهم در تضمین هویت و ساخت نظام اسلامی داشته و دارد. متفکران و مصلحان اجتماعی اثرگذار در انقلاب اسلامی نیز بر این باور بودند که عدالت علت محدثه انقلاب اسلامی بوده و به‏تبع، علت مبقیه آن نیز خواهد بود. ازاین‏جهت مشروعیت و هویت گفتمانی انقلاب به اقامه عدالت در جامعه امروز است. اینک در چهل‏سالگی جمهوری اسلامی ارزیابی از مسیر طی‏شده در تحقق قسط و عدل در جامعه ایران بیش از گذشته دارای اهمیت است؛ به‏خصوص که قضاوت‏ها و ارزشیابی‏های واگرا و متناقضی در این زمینه وجود دارد.پژوهش حاضر تلاش کرده است به صورت جامع به یکی از مهم‏ترین ابعاد تحقق عدالت اجتماعی، یعنی عدالت اقتصادی توجه نموده و در این مسیر با خوانش جامع مطالعات صورت گرفته در ارزیابی وضعیت عدالت اقتصادی در ایران، درنهایت تصویری جامع از وضعیت عدالت اقتصادی در دوران جمهوری اسلامی ایران ارائه دهد. بر‏این‏اساس، ضمن ارائه نتایج و دستاوردهای اصلی شش مطالعه داخلی و سه مطالعه بین‏المللی که به ارزیابی عدالت اقتصادی در ایران پرداخته‏اند، تلاش شده است تا دلالت‏ها و نقاط مشترک این پژوهش‏ها در ارزیابی وضعیت تحقق عدالت اقتصادی در دوران جمهوری اسلامی ایران شناسایی شود؛ ضمن‏این‏که در بخشی دیگر، مهم‏ترین شاخص‏های اقتصادی کشور در ده بخش اصلی، از سال 1355 1395 مرور شده است. نتایج کلی این پژوهش نشان می‏دهد، مقوله عدالت اقتصادی در دوره جمهوری اسلامی رفتاری دوسویه داشته است؛ از سویی در بخش‏های زیرساختی و سخت افزاری شاخص‏های عدالت اقتصادی روبه بهبود بوده است، اما هرچه به‏سمت سویه نرم‏افزاری و اجتماعی در حوزه عدالت اقتصادی حرکت می‏کنیم، روند طی‏شده رضایت‏بخش نبوده است. البته آنچه در این پژوهش مرور شده است، تحقق عدالت اقتصادی از منظر نماگرهای عینی اقتصادی بوده و موضوع ادراک مردم از روند تحقق عدالت، خود موضوع پژوهشی مستقل است.