تحلیل سبکِ نگاره‌های نسخه‌ی شاهنامه‌ی شاه‌تهماسبیِ مکتبِ نگارگری تبریزِ صفوی

درخشان‌ترین نمونه‌ی سبک اصیل و متکامل دوره‌ی صفوی که از هم‌آمیزی سنت‌های مکاتب هرات و تبریز به وجود آمد را می‌توان در نسخه‌ی شاهنامه‌ی شاه‌تهماسبی مشاهده کرد. شاهنامه‌ی شاه‌تهماسب باشکوه‌ترین نسخه‌ی مکتب تبریز صفوی به احتمال پس از فوت شاه‌اسماعیل در زمان حیات شاه‌تهماسب و تحت فرمان او تکمیل شده است. شوربختانه اگرچه کاتب این نسخه مشخص نیست؛ اما، ولش آثار نه نگارگر مانند سلطان‌محمد، میرمصور، آقامیرک، دوست‌محمد، میرزاعلی، مظفرعلی، شیخ‌محمد، میرسیدعلی، عبدالصمد و نقاش د را در این نسخه شناسایی کرده است. در این مقاله تلاش بر این است که نگاره‌های شاهنامه‌ی شاه‌تهماسبی که مهمترین پروژه‌ی مکتب تبریز صفوی و تاریخ نگرگری ایران است با توجه به بستر اجتماعی، تاریخی و هنری مکتب نگارگری تبریز صفوی و ویژگی‌های هنرمندان مشارکت‌کننده بررسی و تحلیل شود و به سوالات پژوهش پاسخ داده می‌شود. هنرمندان چه سبکی را به هنگام آفرینش نگاره‌های شاهنامه‌ی شاه‌تهماسبی به کار گرفته‌اند؟ آیا در نگاره‌های نسخه‌ی شاهنامه‌ی شاه‌تهماسبی شواهدی بیش از نگارگری صرف و روایتگری محض دیده می‌شود؟ به طور کلی نگاره‌های این کتاب چه ویژگی‌هایی دارند که عنوان مهمترین کتاب نگارگری ایران بدان نسبت داده شده است؟ در بسیاری از نگاره‌های این نسخه نبوغ و خلاقیت هنرمند به‌صورت آشکاری چشم‌نوازی می‌کند. در کل، جایگاه رفیع نسخه‌ی شاهنامه‌ی شاه‌تهماسبی در تاریخ نگارگری ایران بدان سبب است که نشان‌دهنده‌ی تمامی جزئیات سبک‌های مختلف نگارگری ایران در مراحل گوناگون تعالی آن است. در نگاره‌های این نسخه ملاحتی خارق‌العاده دیده می‌شود و از نظر انسجام ترکیب‌بندی‌ها، گستردگی طیف‌های رنگی، بزرگی قطع، مقیاس طراحی‌ها و طلا اندازی نمونه‌ی والای تمام دوران به شمار می‌رود.