رویکرد سعدی به آیین درویشی در گلستان

موضوع پژوهش حاضر بررسی واژۀ درویش در گلستان سعدی است که در سراسر این کتاب جاری و ساری است. برای این منظور ابتدا معناهای لغوی و اصطلاحی درویش بررسی و پس از آن به ذکر مولفه های اخلاقی و عرفانی آن واژه پرداخته شده است. سعدی به ویژه در گلستانش، قهرمان بیشتر حکایات خود را از اشخاص درویش یا درویش صفت انتخاب می-کند و مخاطبان خود را به آراستگی به اوصاف این دسته دعوت می کند. از منظر سعدی، دورویش واقعی، در حکم عیّار روزگار و نیز انسان کاملی است که وجودش برای اصلاح امور بشری، بسیار نایاب و بسیار لازم و ضروری است. از همین روست که خود را نیز در برخی حکایات درویش یا درویش سیرت معرفی می کند. در قسمت نکات اخلاقی، تاکید اصلیش بر قناعت و ساده زیستی، و بخشندگی و جوانمردی است. وجود همین دو صفت در کنار اخلاص در یک انسان و به زعم سعدی، درویش، کافیست که انسانی کامل، راضی و مرضی خدا و بندگان خدا بیافریند. از بعد عرفانی نیز توجه به اخلاص و استغفار و پس از آن پند گرفتن از خلاف آمد اوضاع و نیز، بخشندگی و جوانمردی و قناعت و ساده زیستی در میان حکایات مشهود است.