بررسی همسانی های دو آیین میترایی و اهل حق از منظر اسطوره شناسی

آیین میترا از کهن‌ترین آیین‌های هند و ایرانی است که از ورود آریایی‌ها به ایران تا سده‌های بعد و حتی تا امروز، نشانه‌های از آن در ساختار فرهنگی و اجتماعی ایران به چشم می‌خورد. بسیاری از پژوهشگران در عرصۀ اسطوره‌شناختی و مردم شناسی دینی بر این باورند که عناصر و مولفه‌های معتنابهی از دین میترایی در تاروپود ادیان، فرقه‌ها و باورهای مردم ایران ریشه دوانده است، به طوری که پویایی، حیات و سرزندگی این آیین به نحوی متصل و ملتصق با دیگر فرهنگ‌ها، بیشتر صیانت شده و بارور مانده است. به طور مشخص یکی از آیین‌های متاثر از میترایی، موسوم به آیین اهل حق است. این آیین در برخی از مناطق ایران رایج است. و دارای ویژگی‌هایی هست که توانسته است با عناصر میترایی همبستگی و پیوند وثیق داشته باشد و به نحویی عوامل و عناصر این دو در هم تنیده و متلازم هستند که انفکاک و تشخیص این دو تقریباً غیر ممکن به نظر می‌رسد. اکنون پرسش این است که کدام وجه یا وجوه عناصر میترایی بر شاکله و ساختار اهل حق تاثیری ژرف گذاشته است. ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﺑﺎ روش اﺳﻨﺎدی و ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ نظریات ﻣﺤﻘﻘﺎن درﺑﺎرة دو آﯾﯿﻦ، ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎی ﺗﺸﺎﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪه اﺳﺖ. مفروضاً می‌توان چنین گفت که چگونگی تشرف به آیین مهر و باور به نوع زایش میترا و برخی مناسک و باورهای آن در فرقۀ اهل حق تاثیر بیشتری داشته است.