مطالعه نگاره محاصره و تسخیر هرات از تاریخ جهانگشای نادری بر اساس اصول ادراک دیداری گشتالت

تاریخ ‌جهانگشای‌نادری، اثر میرزامحمدمهدی استرآبادی، مهمترین نسخه به‌جا مانده از دوره افشاریه است که با 14 نگاره پرشور به بیان دلاوری‌ها نادر پرداخته است. استرآبادی در این اثر حماسی، چنان فردوسی عرصه‌ نثر است که مجددا حدیث رستم را بیان کرده و شرحی تازه از شجاعت‌ها و شهامت‌های مردی دلیر و جنگجو را به روی کاغذ می‌آورد. روش تحقیق در مقاله حاضر توصیفی-تحلیلی و ماهیت آن تطبیقی است و شیوه جمع آوری اطلاعات کتابخانه‌ای می‌باشد. مکتب گشتالت ابتدا در روان شناسی ظهور کرد و سپس به عرصه هنر وارد شد. اصول کلی مکتب گشتالت به معنای «کل واحد» است که در واقع بر نظر‌یه‌های مربوط به چگونگی سازماندهی بیننده از مجموع عناصر دیداری ساده است که موجب ترکیب معنادار می‌شود. براین اساس، کشف چگونگی تاثیرگذاری قوانین ادراک بصری گشتالت بر نگارگری جهت شناسایی قابلیت‌های آن در ایجاد ارتباطی سودمند، مورد تحقیق قرار گرفته و بررسی بصری نگاره تسخیر هرات از تاریخ‌ جهانگشای‌نادری، بر اساس این اصول مهم‌ترین هدف پژوهش حاضر است. نتایج حاصل نشان‌داد نحوه قرارگیری عناصربصری در نگاره موردبحث، مطابق گشتالت‌های اصل مشابهت در ابعاد و مشابهت در شکل، اصل مجاورت از نوع هم‌پوشانی و اصل سرنوشت‌مشترک از پراگنانس‌های قوی برخوردار و قابل ارزیابی‌اند. همچنین می‌توان اصل مشابهت در رنگ، اصل مجاورت از نوع تلفیق، اصل تکمیل و یکپارچگی و اصل روابط شکل و زمینه را از پراگنانس‌های ضعیف قلمداد کرد.