بازتاب خرافه گرایی و باورهای عامیانه در متون کهن زبان فارسی (مطالعه موردی : جهانگشای جوینی)

ادبیات در هر شکل و قالبی که باشد، نمایشگر زندگی و بیان کننده‌ی ارزش‌ها و معیارها و ویژگی‌هایی است که زندگی فردی و جمعی بر محور آن‌ها می‌چرخد، نقد و بررسی و ارزیابی آثار ادبی نیز چنین است و نمی‌توان به دور از ارزش‌ها و معیارها باشد و بی‌توجه از کنار آن‌ها بگذرد؛ به عبارتی دیگر نقد و بررسی آثار ادبی را، با همه‌ی گستردگی و تنوع و خصوصیات و مظاهر آن، درس زندگی نامید. ادبیات از دو گذرگاه ما را با زندگی پیوند می‌دهد: از گذرگاه عاطفی، وقتی که آن را می‌خوانیم، از گذرگاه خردورزی، وقتی که آن را بررسی و نقد می‌کنیم. از جهت خردورزی اگر به درستی به تحلیل و نقد آثار ادبی بنشینیم و جنبه‌های مثبت و منفی آن‌ها را دریابیم زندگی را مطرح ساخته‌ایم؛ چه آثار ادبی مگر انعکاس زندگی و برخورد نویسنده یا شاعر با معیارها ارزش‌ها نیست. آنچه در ادبیات گذشته سنتی ما باید مورد توجه باشد، این است که این آثار، ادبیات جوانی نیست که از زندگی همسان با زندگی ما مایه گرفته باشد. بیش از هزار سال از عمر ادبیات سنتی ما می‌گذرد. این آثار از زندگی مردمی مایه گرفته که قرن‌هاست در غبار زمان محو شده‌اند، معیارها و ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی ما به آنان قطعاً نمی‌تواند یکسان باشد. از این رو باید انتظار داشته باشیم که در این آثار به مواردی برخورد کنیم که با معیارها و ارزش‌های زندگی مردم امروز مغایرت داشته باشد. نقد و بررسی این موارد و بیان کج اندیشی‌ها و افکار خرافه‌آمیز، که ممکن است در برخی از متن‌ها وجود داشته باشد، می‌تواند از موضوحات مطروحة ادبیات باشد. در میان بسیاری از آثار ادبی قدیم، حتی در شاهکارها، چه در ادبیات فارسی و چه در ادبیات زبان‌های دیگر، اندیشه‌های نابخردانه به چشم می‌خورد. این آثار باید به درستی مورد تجریه و تحلیل و نقد و بررسی قرار گیرد. در این پژوهش به تجزیه و تحلیل بسیاری از این نوع اندیشه‌ها پرداخته می‌شود.