نام پیش از آفرینش؛ بررسی روایت هرمنوتیک زکریا و یحیی

در متون اسطوره ای نام ها دارای قداست هستند، امری که اسطوره شناسان در باب آن بسیار سخن گفته اند. نام خدایان همچون خود آفرینش در هاله ای از رمز و راز پیچیده است. در متون مقدس سنت ابراهیمی، یعنی تورات و انجیل و قرآن کریم، مدام به قداست نام ها بر می خوریم. نام های خداوند به دو صورت، نام هایی که برآمده از صفات ذاتی خداوند هستند و نام هایی که تنها نام واژه هستند، در این متون آمده است. در کنار نام های خداوند یا اسماء حسنی، نام های دیگری نیز اعم از پیامبران یا شخصیت های تاریخی وجود دارد. همه اینها گواهی بر اهمیت نام و نامیدن است. از سوی دیگر ارتباط میان نام و کنش آفرینش نیز موضوع بحثی جدی در میان مفسران و کلامیون است. اما در این میان نامی خاص با روایتی عجیب در قرآن هست که توجه بسیاری از تفسیرهای باطنی و صوفیانه و رازآلود را به خود جلب کرده است: حضرت یحیی(ع) . مقاله حاضر پس از مقدمه ای در باب اهمیت نام ها در اسطوره ها و متون مقدس به روایتی می پردازد که داستان معجزه آمیز و رازآلود و چگونگی نام یابی او را پیش از هستی یافتنش شرح می دهد. به نظر می آید که روایت قرآن از چگونگی زایش حضرت یحیی(ع) از پدر و مادری فرتوت، زکریای سالخورده و همسر پیر نازایش، در میان متنی کاملاً رازآلود نهان شده تا دریچه های تاویل هرمنوتیک و تفسیرهای باطنی بر آن گشوده شود. شاید از این طریق بتوان تمامی سوره مبارکه مریم را سطر به سطر با در نظر گرفتن تناظرات و بررسی تصویرهایی که به دست می دهد و تشابهاتی که میان محراب و خلوتگاه مریم و مانند آن وجود دارد، مورد تحلیل قرار دارد.