تجلّی کهن‌الگوی پیر فرزانه به عنوان نمایندۀ خرد در شاهنامه فردوسی

شاهنامه یک اثر ادبی است که در آن، سرگذشت نیاکان قوم ایرانی در قالب داستان‌ها و روایت‌های اساطیری بازگو شده است. کهن‌الگوها هم که درونمایة اسطوره‌ها را تشکیل می‌دهند از طریق همین اسطوره‌ها نسل به نسل و دهان به دهان نقل شده و انتقال یافته‌اند تا در شاهنامه صورتی هنری و بدیعی به خود گرفته‌اند. تحقیق در پیشینة اساطیری و سابقة کهنِ تصویرهای ادبی، یکی از موضوعات اصلی در مطالعات ادبی به شمار می‌آید و بررسی و تبیین سرنمون‌ها و بازتاب کهن‌الگوها در شاهنامه که اثری اسطوره‌ای تاریخی محسوب می‌شود، امری قابل توجه است. از آنجایی که شاهنامه علاوه بر ویژگی‌های فراوان ادبی، تاریخی، فرهنگی و اساطیری، منظومه‌ای خردمحور بوده و مقولۀ خرد در آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، تبیین کهن‌الگوی «پیر فرزانه» به عنوان نمایندۀ خرد در خور اهمیت می‌باشد. بر همین اساس این جستار با محور قراردادن متن شاهنامه و نظریه‌های روانشناختی یونگ در رابطه با مقوله ناخودآگاه جمعی و کهن‌الگوها به بررسی بازتاب این کهن‌الگو در شاهنامه می‌پردازد.