عدالت در حمکت متعالیه

نابرابری در جوامع بشری از جمله مسائل مناقشه برانگیزی محسوب می شود که ذهن بسیاری از اندیشمندان سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را به خود مشغول کرده است. بسیاری از فلاسفه این سوال را مطرح می کنند منشا نابرابری در میان انسانها چیست؟ برخی نابرابری را نهاد طبیعی فرض می کنند که خارج از اختیار انسان است و برخی آن را معلول عمل انسانی دانسته‌اند که مبتنی بر ضرورت‌های تکوینی نیست با این حال پرسش های بنیادین دیگری پیرامون مساله نابرابری مطرح می شود، مثلا اینکه وظیفه ما در برابر نابرابری چیست؟ به زعم مقاله حاضر پرسش اخیر برای ملاصدرا از اولویت بیشتری نسبت به پرسش سابق برخوردار است. صدرا بنا بر فلسفه متعالیه خود، عالم هستی را فعل خدا می داند که ویژگی های آن نشان از صفات و ویژگی های فعل خداوند دارد. وی موجودات هستی را فعل حق تعالی و عین تجلی و ظهور اسما و صفات الهی، و صادر از نظام ربانی دانسته که به برکت «عنایت الهی» دارای بهترین شکل ممکن هستند از این نگاه لازمة قول به عدل تکوینی که ممکن است نتیجه آن نابرابری های فاحش میان صنوف انسانی باشد اعتراف به خیر بودن عالم هستی و به تعبیر فلسفی، اثبات «نظام احسن» است. نتیجه تلقی هستی به نظام احسن این است که نمی توان خداوند را به کارهای ناروا متهم کرد. می بایست به فعل الهی ولو اینکه آن را در افق و ارتفاعی انسانی ظالمانه بیانگاریم ایمان داشت و راضی بود چرا که عدل اساس عمل خداوند است. با این توصیف مقاله حاضر بنا دارد ذیل روش اکتشافی به نگاه و نظر ملاصدرا در مورد عدالت در عالم سیاست و اجتماع با رویکرد هستی شناسانه عطف بر سیاست بپردازد.