حکایت شیراز در بیاض هدایت

دوره زند و قاجار اگرچه از منظر تاریخی به عصر ما نزدیک تر است ولی میزان تحقیقات اصیل علمی و ادبی این دوران کمتر از زمان های دورتر و قرون پیشین است. دو عامل مهم: یکی کارنامه تاریک قاجاریان در مملکت داری و سیاست ورزی و دیگری تقلید و تکرار در سبک بازگشت ادبی منجر شد تا چنان که باید و شاید هم ادبیات این دوره و هم دیگر شئون تاریخی و اجتماعی این عصر مطالعه و بررسی نشود. حال آنکه چهره ها و آثار سترگ تاریخی و ادبی در این روزگار وجود دارد که حتما نیاز به شناخت و پژوهش جدی دارد. رضا قلی خان هدایت به عنوان یک رجل مهم سیاسی، ادیب فاضل، مورّخ سرشناس، شاعر زبردست و سرسلسله خاندان تاثیر گذار هدایت در عصر قاجار و پهلوی، با بیش از 30 جلد کتاب و خدمات فراوان از جمله اولین مدیر دارالفنون طی 18 سال به شایستگی شناخته نشده است. او در تهران متولد ولی از کودکی تا جوانی را در شیراز به بالندگی رسید و سپس منشا خدمات و آثار بسیار شد. یکی از آثار مهم ناشناخته او که تاکنون معرفی و چاپ نشده است، «بیاض هدایت» نام دارد که رضا قلی خان در طی سالیان متمادی، مطالب فراوان از گوشه و کنار در آن جمع آورده و از اشعار و نوشته های خود نیز در آن به یادگار نهاده است. در این مقاله ضمن معرفی اجمالی «بیاض هدایت»، به خاطرات و اتفاقات زندگی وی در شیراز و یا اشاره هایی که به مناسبت مطالب مختلف به این شهر داشته است خواهیم پرداخت. علاوه بر این، هدایت مثنوی نیمه بلندی در وصف شیراز دارد که برای نخستین بار آن را تصحیح و پیشکش این شهر ادب پرور و علاقه مندان آن خواهیم کرد.