خط تعلیق؛ احیای هنر ایرانی

خط یکی از ابزارهای مهم شناخت فرهنگ و تمدن اقوام مختلف است که برای ثبت و انتقال اندیشه های انسانی کاربرد اساسی دارد. اواسط سده ی 8 ق.م. سه خط در میان خطوط اسلامی نمایان شد و طی حدود سه قرن این خطوط (تعلیق، نستعلیق و شکسته نستعلیق)، وضع و تکمیل شدند. الفبای این سه، اگرچه همان الفبای گرفته شده از الفبای عربی است اما شکل و ترکیبشان با دیگر خطوط اسلامی متفاوت است. ایرانیان با ترکیب خطوط ایران باستان با عربی، خطوطی متناسب با روحیات خویش خلق نمودند و از خطوط عربی مستقل شدند. تاثیر آشکار خطوط اوستایی و پهلوی در خط تعلیق (که مورد بحث این مقاله است)، کاملاً قابل مشاهده است. چون خط تعلیق در اسناد و مکاتبات دیوانی رواج داشت، اغلب در حلقه ی منشیان و دبیران بود که آنان نیز با پادشاهان و امرا در ارتباط بودند و طبیعتاً عامه ی مردم مخاطب ایشان نبودند در نتیجه آن چنان که شایسته بود این خط و هنرمندانش شناسایی و معرفی نشده اند. در این مقاله ابتدا به تاریخچه ی مختصری از پیدایش خط در ایران پیش از اسلام پرداخته و سپس به بررسی و ساخت و خصوصیات خط تعلیق پرداخته می شود.