مطالعه تطبیقی دیوارنگاره های صفوی تا قاجار از منظر فرم و محتوا

دیوارنگاری هنری است که در تاریخ از اهمیت خاصی برخوردار بوده و دارای قدمتی طولانی است، از زمان غارنشینی انسان تا دوران شکل گیری تاریخ و سپس دوران اسلامی شاهد نمونه های متفاوت دیوارنگاری هستیم؛ چه بساکه مفهوم دیوارنگاری هنوز به صورت درستی جایگاه خود را پیدا نکرده است. نوشتار حاضر، به بررسی و مطالعه تطبیقی دیوارنگاری در دوره ی صفویه، زندیه و قاجاریه به صورت تحلیلی پرداخته است. در این میان، با خوانشی تحلیلی، چند دیوارنگاره از کاخ چهلستون، عمارت کلاه فرنگی، امامزاده هارون ولایت، امامزاده حمزه و کاخ سلیمانیه مورد بررسی قرار گرفت؛ هدف از این پژوهش، کشف رابطه نقوش این دیوارنگاری ها با دیگر دوره های ایران و روابط دیوارنگاره در ثبت اتفاقات تاریخی و هنری و... است که کمتر به آن توجه شده است؛ به این جهت پژوهش حاضر، براساس روش تحقیق توصیفی-تحلیلی با مطالعات کتابخانه ای؛ به دنبال پاسخی برای سوال های پیش رو بوده است: دیوارنگاری های دوره صفوی، زندیه و قاجار دارای چه ویژگی هایی هستند؟ و چقدر از این دیوارنگاره ها طرح های دوره های پیشین را در خود جای داده اند؟ پس از مطالعه در باب دیوارنگاری این دوره ها می توان گفت: دیوارنگاری در دوره ی صفویه توانست علارغم نفوذ هنر چینی و هنر اروپایی، اصالت و روح ایرانی خود را حفظ کرده و حتی به کمک آن مکاتبی نظیر مکتب اصفهان(استفاده آن در کاخ ها و مساجد و...) ذوقی بیش از پیش ببخشد. در دوره زندیه این هنر به جز در موارد اندکی همانند کاخ کلاه فرنگی مورد استفاده قرار نگرفت. در دوره قاجار دیوارنگاری ها به دو طریق مورد استفاده قرار میگرفتند، به گونه ای که همچنانکه در خدمت دربار، در خدمت مردم عامه نیز بودند. و در مکان هایی همچون حمام ها و قهوه خانه ها مورد مشاهده بودند.

A comparative study of Safavid to Qajar murals in terms of form and content

Mural is an art that has a special importance in history and has a long history. From the time of human caveman to the formation of history and then the Islamic era, we see different examples of murals; Perhaps the concept of murals has not yet found its proper place. This article is a comparative study of murals in the Safavid, Zandi and Qajar periods. In the meantime, with an analytical reading, several murals from Chehelston Palace, Kolah Farangi Mansion, Imamzadeh Haroon Velayat, Imamzadeh Hamza and Sulaimaniyah Palace were examined; The purpose of this research is to discover the relationship between the designs of these murals and other periods of Iran and the relationship between murals in recording historical and artistic events, etc., which has received less attention; Therefore, the present study, based on descriptive-analytical research method with library studies; It has been looking for answers to the following questions: What are the characteristics of Safavid, Zandieh and Qajar murals? And how many of these murals incorporate the designs of previous periods? After studying the murals of these periods, we can say: Despite the influence of Chinese and European art, murals in the Safavid period were able to maintain their Iranian originality and spirit, and even with the help of school such as the Isfahan school (its use in palaces And mosques, etc.) to give more taste. In the Zandi period, this art was not used except in a few cases, such as the pergola palace. In the Qajar period, murals were used in two ways, as they served the public as well as the court. And were seen in places such as baths and coffee houses.