تبیین ویژگیهای تصویری بزم و طرب در نسخ چاپ سنگی قاجار

در مجموعه احوالات انسانی گرایش به شادی و نشاط موقعیت و جایگاه خاصی دارد. مضامین بزم و طرب همواره از موضوعاتی هستند که هنرمندان برای به تصویر کشیدن آن همت گمارده‌اند. بامطالعه و بررسی تصاویر مرتبط با صحنه‌های جشن و شادی در نسخه‌های چاپ سنگی دوره قاجار و توصیف و تحلیل ساختاری و شکلی این آثار می‌توان به شیوه‌های خاص برای بیان موضوع بزم و ارتباط متن و تصویر پی برد. روش تحقیق این مقاله توصیفی - تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای و روش تجزیه‌وتحلیل داده‌ها کیفی است. این پژوهش که باهدف مطالعه تصویرگری‌های بزم، شادی و طرب دوره قاجار انجام‌گرفته است در پی پاسخ به این سوالات است که: 1- ویژگی‌های تصویری عناصر موجود در نسخه‌های چاپی جشن و شادی مکتب قاجار چیست؟ 2- صحنه‌های نسخ بزم و شادی در محافل ودورهمی های قاجار، در چه فضاهایی (درباری- عامیانه) بیشتر ترسیم‌شده است؟ در نتایج حاصله از 12 نمونه جامعه آماری، خصوصیات و جلوه‌های تصویری با موضوع محافل بزم و شادی، اغلب ساختاری واحد را دنبال می‌کنند. ریشه‌های این ساختارها در برخی از عناصر و تصاویر گاه به درون‌مایه‌های شعر و ادبیات فارسی کهن (دیوان حافظ، خمسه نظامی، شاهنامه فردوسی، کلیات سعدی، عجایب المخلوقات قزوینی) و داستان‌های عامیانه و مردمی (نوش‌آفرین گوهر تاج، هزارویک‌شب) قاجار بازمی‌گردد. حس زیبایی این تصاویر در ترکیب چشم‌نواز ویژگی‌هایی چون: عاشق، معشوق، ساقی، گل، جام، باده، مطرب، رامشگر، رقص، آلات موسیقی که اغلب زنان و گاه نیز مردان نوازنده در برنامه‌های زنده و شبانه، تفریحات روزانه، سرگرمی‌های اعیانی اسباب شادی شاه و درباریان را فراهم می‌کردند نمود یافته، ویژگی‌های تصویری در این آثار برخلاف ویژگی‌های تزیینی در پیکره‌ها و چهره‌های زیبای زنانه و نگاه‌های دل‌فریب رامشگران به بیانی عامیانه ساده و روان اجراشده است این ساختار قراردادی نسخ چاپی، ادامه‌دهنده اسلوب نقاشی‌ پیکره نگاری درباری است که به شیوه اجرایی نوین تکرار شده‌ است.

Explaining the visual features banquet and joy In version Qajar lithography

It has a special position in the human condition. The themes of feast, celebration and joy are always the subjects that artists have tried to depict. By studying and examining the images related to the feast scenes in the lithographic versions of the Qajar period and the structural and formal analysis of these works, it is possible to understand the specific ways of expressing the feast theme and the relationship between the text and the image. The research method of this article is descriptive-analytical and the method of data collection is library and the method of data analysis is qualitative. This study, which aims to study the illustrations of feast, happiness of the Qajar period, seeks to answer the following questions: 1- What are the visual characteristics of the elements in the printed versions of the celebration and happiness of the Qajar doctrine ? 2- In which spaces (court-folk) are the scenes of feasting and rejoicing copied more in Qajar circles and circles? In the results of 12 samples of the statistical population, the characteristics and visual effects with the theme of feast and happiness circles, often follow a single structure. The roots of these structures in some elements and images sometimes go back to the themes of ancient Persian poetry and literature (Hafez s divan, Khamseh Nezami, Shahnameh of Ferdowsi, Saadi generalities, the wonders of Qazvini creatures) and folk and folk tales (Noshafarin Gohar Taj, Hazaravikoshb). The sense of beauty of these images in the eye-catching combination of features such as: lover, lover, butler, flower, cup, wind, music, bard, dance, musical instruments that often women and sometimes men playing in live and night programs, daily entertainment, entertainment of noble objects It is clear that the visual features in these works, in contrast to the decorative features in the beautiful female figures and figures and the charming looks of the bards, are executed in slang, simple and fluent expression. These signs of Print version are a continuation of the style of court iconography, which has been repeated in a new way.