تبیین مفاهیم بصری در نقاشی طبیعت بی جان قاجار

در فرهنگ ایران باستان کاربرد اشیاء بیشتر جنبه نمادین و سمبلیک داشته که در زندگی روزمره و آیین تدفین مردگان به تناسب رسم و سنت و ضرورت مورد استفاده قرار می گرفت. در دوره های متاخرتر موقعیت شی از وجهی نمادین و آرمانی به سمت واقع گرایی تغییر جهت می دهد، در ابتدا جهت تاکید بر موضوع راوی جریان و رابطه ای هستند که بین انسانها جاری است ، و به عنوان معرف و ناظری بر احوال و جریانات زندگی ایفای نقش می کند . اشیاء گاه پرتزئین و گاه ساده ترسیم شده اند حضور این گونه اشیاء براین مسئله تاکید می کند که اشیاء می توانند معرف شخصیت افراد باشند. اشیاء همچنین جهت پرکردن فضا و ایجاد تعادل در ترکیب بندی ایفای نقش می کند و در این عرصه چنان می تازد که در اواخر دوران قاجار به عنوان ژانری مستقل در نقاشی ایران خود را به اثبات می رساند. هدف این مقاله، بررسی و بیان مفاهیم بصری همچون موضوع، کادر و قاب بندی، ترکیب بندیهای ایستا و متقارن،دورنماسازی، زاویه دید، میل به تکرار، گرایش به واقع گرایی، نور پردازی، تزئینات و آذین گری، رنگ در نقاشی دوران قاجار با محوریت طبیعت بی جان خواهد بود و جریانات و عوامل تاثیرگذار بر آن مورد بررسی قرار خواهدگرفت ، برخی آثارنقاشی این عصر را معرفی می کند و ویژگی های نمونه های انتخابی مربوط به این دوران را شرح می دهد.پژوهش با رویکرد توصیفی – تحلیلی و مطالعات اسنادی، در پی پاسخ‌گویی بدین پرسش‌ها است : موضوع طبیعت بی جان در هنر دوره قاجار چه جایگاهی نسبت به سایر موضوعات داشته است ؟ آیا اشیاء در نگاره های این دوره دارای هویتی مستقل است، یا دارای جنبه هایی نمادین، تزئینی و روایی هستند؟ یافته ها نشان می دهند در این دوران علاوه بر دستیابی به نوعی نگرش اجتماعی تلفیق آرمان خواهی گذشته و میل به طبیعت گرایی حاصل از تاثیرپذیری از هنر غرب درآثار مشاهده می شود. رواج طبیعت بی جان گاه به صورت مستقل و گاه در کنار مضامین برگرفته از زندگی روزمره به عنوان موضوعی مستقل و نو ظهور که با الهام از موضوعات فرنگی در کنار سایر موضوعات در خور توجه می باشد. در بررسی و تجزیه و تحلیل تصاویر مربوط به این دوره اشیاء در قالب طبیعت بی جان این نتیجه حاصل شد که اشیاء علاوه بر کارکرد تزئینی و پر کردن فضا و چرخش رنگی به تاکید بر سوژه در جهت معرفی و روایت داستان و موقعیت و شخصیت ها و ایجاد تعادل در ترکیب بندی نیز کمک می کردند.