بررسی ترکیب‌بندی و شیوه ساخت قلمدان‌های دوره قاجار (نمونه موردی موزه ملی ملک)

دوره قاجار به سبب ارتباط با غرب و اشتیاق دربار به تجربه دنیایی مدرن، شاهد دوگانگی سنتی و مدرن در جامعه هستیم و این عوامل بر تمام ویژگی‌های بصری و ساختاری هنر دوره قاجار نیز بروز می‌کند. به طوری‌که، توجه به قواعد و مبانی ترکیب‌بندی در شناخت زیبایی یک اثر هنری، در این دوره وارد عرصه میدان می‌شود. یکی از این هنرها که بینده را با دریچه‌ای دیگر نسبت به هنرهای دوره قاجار روبه‌رو کرده هنر قلمدان‌سازی است؛ که در دوره قاجار به اوج شکوفایی خود رسید. آنچه باعث ارزشمندی یک قلمدان بود توجه به شکل ظاهری، ترکیب‌بندی نقوش، شیوه ساخت و حتی استحکام آن نیز حائز اهمیت بود. در این پژوهش آثار قلمدان‌های لاکی دوره قاجار از موزه ملی ملک به عنوان نمونه مطالعاتی انتخاب شده است. نگارندگان تلاش دارند با روش توصیفی تحلیلی حاصل از مطالعات اسنادی ساختار ترکیب‌بندی به کار گرفته بر روی قلمدان‌های دوره قاجار از این مجموعه را مورد بررسی قرار دهند. این سوال که شیوه ساخت و ترکیب‌بندی و تزیین انجام گرفته بر قلمدان‌های موزه ملک بر چه اساسی شکل گرفته است؟ موضوعی است که در این تحقیق به آن پرداخته می‌شود. نتایج اینگونه نشان می‌دهد که سطوح قلمدان به قاب‌های متناسب تقسیم شده‌اند؛ که دربردارنده نقوش و موضوعاتی چون منظره‌پردازی، گل و مرغ و پیکره‌سازی و داستان‌های ادبی هستند؛ شایان ذکر است موضوعاتی که از اهمیت بیشتر برخوردار بوده‌اند؛ در کادرهای بزرگتر قرار دارند و تک چهره اشخاص، گل مرغ و تذهیب در قاب‌های کوچکتر مصور شده‌اند.