بررسی معماری و شهرسازی شهر شیراز در دوران زندیه و قاجاریه

چکیده:شیراز یکی از شهرهای مهم در تمام ادوار تاریخ بوده است و حاکمان سعی در ایجاد بناهای ماندگار در این شهر داشتند. شیراز در دوره زندیه به‌عنوان پایتخت این سلسله انتخاب شد و بناهایی همچون حمام وکیل و مسجد وکیل در این دوره در شهر شیراز ایجاد شد و در این دوره از معماری‌های خاصی استفاده‌شده است. پژوهش حاضر به دنبال بررسی وضعیت شهر شیراز و ساختار شهر در دو دوره‌ی زندیه و قاجاریه می‌باشد، همچنین به بناهای تاریخی که در این دو دوره ساخته‌شده‌اند، پرداخته می‌شود. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی می‌باشد و روش ابزار اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای و اسنادی می‌باشد. برای جمع‌آوری اطلاعات از ابزاری همچون سفرنامه‌ها، کتاب‌های تاریخی، مقالات و پایان‌نامه‌هایی که در این زمینه فعالیت داشتند استفاده‌شده است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که شهر شیراز در دوره زندیه تعداد دروازه‌هایش از 12 به 6 عدد می‌رسد و بناهایی همچون باغ نظر، ارگ کریم‌خانی، مسجد وکیل، بازار وکیل و حمام وکیل ساخته شد. معماری به‌کارگیری در این بناها تفاوت زیادی با دوران قبل نداشته است و از گچ‌بری‌ و آینه‌کاری‌ در تزیین بناها استفاده‌شده است. در دوره قاجاریه علاوه بر معماری اصیل ایرانی از معماری غربی نیز استفاده می‌شد. در پی سفرهای شاهان قاجار بخصوص ناصرالدین‌شاه، سبک معماری غربی وارد ایران شد و در بناها از آن استفاده می‌شد. در این دوره‌ بناهایی همچون مدرسه باباجان، باغ دلگشا و عمارت نارنجستان ساخته شد.

study of shiraz architecture and urban planning during the Zandieh and Qajar eras

It is very clear that Shiraz has been one of the most important cities in the history of iran and the governors have always tried to create permanent buildings in this city. Shiraz, in Zandieh era, was chosen to be the center of this succession and buildings such as Vakil bath and mosque were built during this era and during this time special architecture techniques were used. This study seeks to investigate the situation of Shiraz and the structure of the city in the two periods of Zandieh and Qajar, also deals with historical buildings that were built in these two periods. The research method in this research is descriptive and the method of information tools is in the form of libraries and documents. To gather information tools such as travelogues, historical books, articles and thesis that were written in this field have been used. The findings of this study show that in Zandieh era, the gates of Shiraz goes from 12 to 6 and buildings such as Nazar garden, Arg of Karim Khan, Vakil mosque, bath and Bazaar were built. The used architecture in this era is not much different than the used architecture in the previous periods and plastering and mirror work have been used to decorate the buildings. In Qajar era in addition to the original Iranian architecture, western architecture was also used. Following the travels of the Qajar kings especially Naser al-Din Shah western architectural style entered Iran and was used in buildings. In this period buildings such as Baba Khan school, Delgosha garden and Naranjestan garden were built.