مقایسة مرثیة امام حسین (ع) در شعر کسایی و قوامی رازی

مرثیه اندوه و زاری بر گذشته و درگذشته و ذکر نیکی ها و خوبی های آن‌هاست. مراثی مذهبی برای ائمه اطهار با مرثیه بر امیرالمومنین علی (ع) و ذکر مناقب او آغاز شده است. مقتل در ادب عربی پیش تر از ادب فارسی رواج یافته و مقتل ابی مخنف را برخی نخستین مقتل در این زمینه دانسته اند. در ادب فارسی، برخی قوامی رازی را نخستین مرثیه سرای امام حسین (ع) دانسته اند. اما یافته شدن قصیده ای از کسایی او را نخستین مرثیه سرای خاندان عصمت و طهارت قرارداده است. بررسی توصیفی-تحلیلی اشعار این دو شاعر نشان می دهد که شعر قوامی ازلحاظ موضوعی بر محور عاطفه و پیوندهای خانوادگی و دلدادگی مذهبی می چرخد که با نخستین قصاید عربی در مورد خاندان پیامبر همسویی نشان می دهد که بیشتر بر محور بیان تشنگی، شهادت و بر خاک افتادن خاندان عصمت و طهارت و بهترین مردمان، مظلومیت خاندان نبوی و بی‌احترامی به اسرا و کشته شدگان و شهدای کربلا می چرخد؛ ولی شعر کسایی، افزون بر جنبه های عاطفی بر نکته های اجتماعی و سیاسی همچون بر راس بودن کهتران و کشته شدن مهتران، حماقت یزید، بی‌شرمی شمر، نامردمی و بلاهت آل زیاد و مروان و ...نیز تاکید دارد و همچون اشعار متاخرتر عربی است که امویان را غاصب حکومت خاندان پیامبر معرفی می کنند. تفاوت کسایی و قوامی می تواند ناشی از اشتغال کسایی به علوم و اشتغال قوامی به نانوایی بوده باشد اما صراحت گفتار و پندهای دشواری که قوامی در قصایدش آورده است او را شاعری درآمیخته با مردم و مکتبی نشان می دهد. روزگار کسایی، ایام رونق مقتل و مقتل نویسی است ولی در عهد قوامی از رونق آن کاسته شده است