عکاسی آیینی و کارکردهای اجتماعی آن بررسی موردی مراسم عاشورا در ایران

دین در بسیاری از جوامع، جزء بنیادین و اساسی فرهنگ است، که نقش مهمی در حیات اجتماعی انسان ایفا می‌کند. دین، تنها یک‌رشته از رفتارها و احساسات نیست بلکه ترکیبی از باورها و اعمالی است که ایدئولوژی و نحوه اندیشیدن افراد را در جوامع سنتی مشروط می‌کند. آیین‌های دینی بخش گسترده‌ای از کنش‌های اجتماعی ما را تشکیل می‌دهند. تنوع،گستردگی، انسجام و همبستگی،روح تعاون و همکاری،پویایی و تاثیرات فرازمانی، ازجمله ویژگی‌های این مراسم در فرهنگ جامعه ماست.آیین، شکلی از معرفت است که از دیرباز به‌عنوان یک روش تعلیم با هدف سعادت حقیقی بشر از آن می‌توان یادکرد.در ایران،از نمادی‌ترین مراسم‌های آیینی،عزاداری‌های ماه محرم و صفر به‌ویژه مراسم روز عاشورا است.در این مراسم ارزش‌های اخلاقی چون آزادگی،مبارزه با ظلم و ستم ،عدالت‌خواهی،شجاعت،ایثار و امربه‌معروف و نهی از منکر آموزش داده می‌شود، تا هر بار بستری به‌منظور ایجاد تقویت، حفظ و نگهداری ایمان مذهبی در محبان اهل‌بیت فراهم نماید و سال‌ها است که این مراسم موضوع مطالعه بسیاری از متفکرین، عاملان دینی، جامعه شناسان، محققین و ازجمله هنرمندان بوده است که هدف از آن ماندگار کردن این رویداد مهم با ثبت مفاهیم درونی در چارچوب هنرمی باشد. مراسم عاشورا ازجمله موضوعات بسیار مهمی است که سال‌هاست هنرمندان همواره بخشی از درون‌مایه هنرهای تجسمی ایران را به بازسازی این رویداد مهم اختصاص داده‌اند به‌طوری‌که در طول تاریخ پیام و مفاهیم جلوه‌هایی از این رفتارهای دینی را به‌صورت مستند و نمادین در آثار هنری خویش متجلی نموده‌اند. هرساله در چنین روزهایی در هر شهر و روستایی بر اساس آیین‌های بومی آن منطقه مراسم‌هایی برگزار می‌شود که بسیاری از هنرمندان خاصه عکاسان حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای در طول زمان برگزاری مراسم،به ثبت این رویداد اجتماعی و مذهبی می‌پردازند و سالانه هزاران عکس به بهانه برگزاری تعداد زیاد سوگواره‌ها و نمایشگاه‌هایی که با موضوع محرم در ایران برپا می‌شود توسط عکاسان حرفه‌ای و آماتور از این اجتماع بزرگ دینی ثبت می‌شود اما عکاسی آیینی فقط ثبت یک رویداد ساده نیست،بلکه تلاشی است برای اندیشه ورزی و درک صحیح هنرمند در انتقال مفاهیم و مصادیق فرهنگ عاشورایی با توجه به تاثیر و کارکردهای اجتماعی این باشکوه‌ترین مراسم شیعی ،لذا برای برون‌رفت از سطحی‌نگری در عکس‌های عاشورایی عکاسان بایستی پیش از عکاسی، ضمن شناخت صحیح و آگاهی از فلسفه این واقعه بزرگ تاریخی بتوانند نمادونشانه‌های این معرفت و ذوق هنر دینی را با تکیه بر دانش زیبایی‌شناسی و فرهنگ دینی و بومی هر منطقه به‌دوراز هرگونه تعصب و اعتقادات مذهبی در آثارشان انعکاس دهند.