تاثیرات ایام سوگواری محرم در آیین‌های نوروزی

مذهب یکی از اثرگذارترین عوامل در شکل‌گیری و تغییر سنت‌هاست. فرهنگ ایران همواره بستر مناسبی برای پذیرش و رشد ادیان الهی به‌ویژه اسلام را فراهم کرده و در مقابلِ قوانین و مناسبات آن انعطاف داشته و تطبیق‌پذیر بوده است. ازجملۀ این تطبیق‌ها می‌توان به برپایی جشن نوروز باستانی هم‌زمان با مناسبت‌های دین اسلام اشاره کرد. در اغلب آیین‌های ملی و مذهبی ایرانیان هنر نقشی اساسی دارد. نوروز و ایام سوگواری امام حسین(ع) نیز که از خاص‌ترین آیین‌های ملی و مذهبی هستند همراه با هنر همگام بوده و از بستر هنرهایی مانند نمایش و شعر و موسیقی برای زنده نگه‌داشتن آرمان‌های متعالی خود و انتقال به نسل‌های بعد استفاده کرده‌اند. برای مثال هر دو آیین از هنر نمایش بهره برده‌اند؛ ایام سوگواری محرم با تعزیه و نوروز با نوروز خوانی همراه است. شعر در هردوی این مناسک نقش تثبیت‌کنندۀ وقایع در حافظه رادار است؛ چنانکه رکن اصلی سنت ‌شفاهی کلام است. موسیقی نیز در کنار هنر نمایش و شعر همواره همراه با این دو آیین بوده‌ است. هدف از این تحقیق بررسی تاثیرات ایام سوگواری امام‌ حسین(ع) دربرپاییِ آیین‌های گفتاری و غیر گفتاری نوروز است. در بخش آیین‌های غیر گفتاری با متفاوت شدن نماد‌ها و گاهی حذف آن‌ها این تاثیر مشخص می‌شود و در بخش آیین‌های گفتاری که مهم‌ترین بخش آن نوروزخوانی است در اشعار مورداستفاده تغییراتی اساسی مشاهده می‌شود. ایرانیان بنا بر اقتضای شرایط سوگواری در این دوران آداب نوروز را که از رسوم قدیمی آن‌ها در پیشواز سال نو پارسی محسوب می‌شود، با اشعار و موسیقی متفاوت برگزار می‌کنند که هم آیین باستانی قابل‌اجرا باشد و هم پیرو اعتقاد مذهبی‌شان منزلت ایام سوگواری بزرگان دینی حفظ شود. به‌طورکلی دو نتیجۀ مهم از این پژوهش قابل‌استخراج است، اول آنکه ظهور تفکر مذهبی در ادبیات نوروزخوانی القاکنندۀ اشعار و مضامین محزون و مناسب سوگواری در این سنت شده است و این موضوع به‌خوبی بیانگر ظرفیت شعر در انتقال تغییرات لازم در سنت‌های قدیم است. دوم آنکه با به‌کارگیری حافظۀ مذهبی می‌توان به کمک حافظۀ فرهنگی شتافت و سبب حفظ و انتقال آن به نسل‌های بعدی شد. این تحقیق به روش توصیفی و عینی انجام‌شده و گردآوری اطلاعات در این پژوهش از دو نوع، گرداوری مقالات و میدانی هستند.