باز زایش المان‌های عاشورایی در هنر محیطی ایران

هنر معاصر با همه ناشناخته‌هایش در پی بیان مفاهیمی فراتر از قراردادهای مرزهای هنرهای سنتی یا هنرهایی است که ریشه‌های کهن در فرهنگ جوامع مختلف دارند. در هنر معاصر ایران، نمادهای موجود در نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای و داستان‌هایی که توسط نقالان از وقایع عاشورا برای فرهنگ‌عامه بیان‌شده است از قالب نمایش در قهوه‌خانه‌ها و یا تکایا و حسینیه‌ها خارج شده است و با وفاداری به همان مفاهیم کهن فرهنگی و مذهبی، در غالب هنرهایی چون هنر مفهومی و هنر محیطی پا به عرصه ظهور گذاشته است. پژوهش پیش رو در پی پاسخ دادن به این سوالات است که میان المان دست در بین نمادهای عاشورایی و هنر محیطی ایران چه ارتباطی وجود دارد؟ همچنین، پیشینه استفاده از المان‌های عاشورا در حیطه هنر محیطی ایران مربوط به چه زمانی است؟ پژوهش پیش رو به شیوه توصیفی و تحلیلی و به‌صورت کیفی و بر اساس داده‌های کتابخانه‌ای انجام‌شده است. تمرکز پژوهش حاضر بر برخی تصاویر منتخب موجود از جشنواره هنر محیطی ایران در جزیره هرمز سال '1385' و نیز دو نمونه از تصاویر دست حکاکی شده توسط احمد نادعلیان در قیاس با نقش دست با پنجه باز در مراسم عاشورا انجام‌شده است. نه‌تنها در آثار نادعلیان استفاده از برخی المان‌های مذهبی و فرهنگی مانند استفاده از نقش دست بارها تکرار شده است، بلکه استفاده از فرم دست با پنجه باز، همچنان که در دوران پیش‌ازتاریخ در سکونت‌گاه‌های انسانی اجرا شده است و سپس استفاده از این فرم نمادین دست با مفهوم و رویکردی متفاوت در المان‌های عاشورا مشاهده می‌شود، در عرصه هنر محیطی ایران نیز در جشنواره هنر محیطی در سال 1385 در جزیره هرمز با استفاده از خاک قرمز موجود در منطقه اجرا شده است.