گوهرهایی از حماسه حسینی در گنجینه ادبیّات فارسی

خاکم به سر، بریده شد از تن سر حسین شد افسر سنان، سر مهر افسر حسین خنجر چه سان ز روی پیمبر نکرد شرم؟ چون بود بوسه گاه نبی، حنجر حسین (اشراق آصفی) شاعران با اشعار جان‌سوز و نویسندگان با ثبت آثار و وقایع تاریخ در عصر خود، به‌ویژه در دوره‌های خفقان و اختناق، در زنده نگاه‌داشتن نهضت عاشورا نقش ارزنده‌ای ایفا و شور و غوغایی وصف‌ناشدنی، در دل‌ها خلق نمودند، این گروه چون نقّاشان که تصاویر عینی خلق می‌کنند، صور خیال بی‌بدیل ذهنی در فکر و دل‌ها نقش‌بندی کردند. و یک نکته مهم در اشعار و نویسندگان عاشورایی، این است که بامطالعه آثار برخی از این بزرگان، پی می‌بریم که در علوم مختلف چون قرآن، حدیث، ادبیّات، ریاضیات، موسیقی، حتّی نجوم و... متبحّر و سرآمد بودند، یعنی بدون اغراق باید گفت علّامه‌ی زمانه‌ی خویش بوده و در اگر در خدمت حاکمان ظلم می‌رفتند در رفاه مطلق به سر می‌بردند، ولی عشق حسینی را ره‌توشه آخرت و سرلوحه خویش قراردادند و باز بدون اغراق باید گفت که ارزش آثاری را که خلق شدند بخواهیم عامیانه بسنجیم، اگر یک کفه‌ی ترازو را از طلای ناب پرکنیم و کفه‌ی دیگر، آثار شاعران و نویسندگان عاشورایی قرار دهیم، طلا با تمام ارزش و وزن خود چون پر کاهی، رنگ‌باخته و به باد فنا خواهد رفت. با مدد از متون و اشعار، مراسمات و هنرهای دیگری از قبیل تعزیه‌خوانی، پرده‌خوانی، نقاشی‌های قهوه‌خانه‌ای یا خیالی نگاری و... به وجود آمدند و فلسفه‌ی قیام حسینی را نسل به نسل به آیندگان انتقال دادند.