مطالعه اثر متقابل ژنوتیپ X محیط و تجزیه پایداری ژنوتیپ های جو با استفاده از روشهای Lisrel و Redundancy Analysis

به منظور مطالعه اثر متقابل ژنوتیپ × محیط آزمایش های یکنواخت سراسری با استفاده از 19 ژنوتیپ جو در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در طی سه سال ( 1373 تا 1375) و در هشت ایستگاه تحقیقات کشاورزی مناطق معتدل به اجرا درآمد. برای انجام مدل redundancy analysis عملکرد دانه و نیز دو متغیر محیطی دمای محیط و ph خاک در نظر گرفته شد. در این روش دو متغیر ra1 و‌ra2 که هر یک ترکیبی خطی از متغیرهای محیطی یادشده بودند منظور شدند. ژنوتیپ های 3 و 15 از نظر ra1 و ژنوتیپ های شماره 1، 11، 12، 13، 14 و 19 برای ra2 دارای درصد مجموع مربعات بزرگ (r^2) برای هر ژنوتیپ بودند که این مقادیر برای ژنوتیپ های 3 و 15 به ترتیب 87 و 81 درصد و برای شش ژنوتیپ دیگر به ترتیب 22، 20، 38، 29، 17 و 36 بودند. بنابراین اثر متقابل این ژنوتیپ های با مکان های مورد مطالعه در مقایسه با سایر ژنوتیپ ها به میزان زیادی توسط دو متغیردمای محیط و ph خاک بیان گردید و این ژنوتیپ ها نسبت به دما و ph حساس تر بودند. r^2 مربوط به ra1 وra2 برای ژنوتیپ های 2، 4، 5، 7 و 16 کوچکتر بود و به عنوان ژنوتیپ های سازگار و غیر حساس به عوامل محیطی منظور شدند. ژنوتیپ های 5 و 7 از عملکرد دانه بالایی نیز برخوردار بودند. جایگزین کردن باقیمانده های حاصل از رگرسیون های شاخص مکانی و متغیرهای محیطی یاد شده در مدل redundancy analysis و تشکیل مدل partial analysis redundancy نشان داد که متغیرهای محیطی دیگری نیز علاوه بر متغیرهای میانگین دمای محیط و میانگین ph خاک کم و بیش در تشکیل اثر متقابل مکان های مورد مطالعه با ژنوتیپ های مختلف مورد آزمایش موثر هستند. در این تجزیه ژنوتیپ های شماره 5، 17 و 18 دارای اثر متقابل کوچکتری نسبت به سایر ژنوتیپ ها بودند. برای تشکیل مدل lisrel میانگین های دمای محیط ph خاک تاریخ رسیدگی تاریخ ظهور سنبله و ارتفاع گیاه در هر مکان به عنوان متغیرهای محیطی و فنولوژیکی و میانگین عملکرد دانه و وزن هزار دانه نیز به عنوان متغیرهای مرتبط با اثر متقابل ژنوتیپ × محیط وارد مدل شدند. با توجه به نتایج حاصل متغیرهای میانگین دمای محیط و عملکرد دانه واجد اهمیت بیشتری بودند. بررسی همزمان مدل های redundancy analysis , lisrel نیز نشان داد که با توجه به بزرگ بودن ضریب های مربوط به میانگین عملکرد دانه و نیز میانگین دمای محیط در مدل lisrel بررسی اثرات متقابل محیط های آزمایشی × ژنوتیپ ها با استفاده از دو متغیر یاد شده توسط مدل redundancy analysis مناسب بوده است.