تحلیل کیفی مجتمع مسکونی با هدف افزایش تعاملات اجتماعی در منطقه 1 شهر تهران

در سال‌های گذشته نگرش کمی به مسکن و توجه به رفع کمبودها از طرفی و محور قراردادن سودآوری از طرف دیگر، به نادیده گرفتن بسیاری از نیازهای انسانی و ضرورت‌های معماری انجامیده است. بی‌توجهی به اصول و مفاهیم انسانی در طراحی مجتمع‌های مسکونی منجر شده است که مسکن به‌عنوان کالایی صرفاً سودآور برای تولیدکنندگان بدون توجه به نیازهای مصرف‌کنندگان طراحی و تولید شود. ازجمله مسائلی که کمبود آن در مجتمع‌های مسکونی امروزی به‌شدت احساس می‌شود، تنها بودن انسان‌ها در عین زندگی جمعی آن‌هاست؛ با توجه به رشد جمعیت، امروزه اکثر افراد در مجتمع‌های آپارتمانی چندین واحدی زندگی می‌کنند، اما متاسفانه غالب همسایه‌ها بسیار باهم بیگانه‌اند. بر همین اساس در این پژوهش تلاش شده است ضمن بازشناسی مفاهیم، ابعاد و شاخص‌های تعاملات اجتماعی در طراحی‌ها، به ارائه الگویی استاندارد مبتنی بر طراحی تعامل محور در مجتمع‌های مسکونی دست‌یابیم. درواقع هدف اصلی پژوهش حاضر دستیابی به پایداری اجتماعی از طریق طراحی معماری است بنابراین سوال اصلی پژوهش ما این‌گونه است: چه عواملی می‌تواند در افزایش تعاملات بین ساکنان در یک مجتمع مسکونی موثر باشد؟ پژوهش حاضر به لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش از نوع تحقیقات توصیفی-مقایسه‌ای است. جهت آگاهی و درک نظریات اندیشمندان حوزه معماری و اجتماعی از مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای و همچنین برای گردآوردی داده‌های میدانی جهت پاسخ به سوالات تحقیق از روش مشاهده و مصاحبه استفاده‌شده است. یافته‌های پژوهش نشان داد طراح و هنر طراحی با فراهم نمودن عنصر فضای عمومی و نیمه عمومی برای حضور یا عدم حضور، ایجاد امنیت یا عدم امنیت، ایجاد کیفیت یا عدم کیفیت، ایجاد پویایی یا عدم پویایی، ایجاد همزیستی یا عدم همزیستی، ایجاد هویت‌یابی هویتی، ایجاد حس تعلق و یا بی تعلقی، ایجاد نظارت توسط ساکنان و یا فقدان نظارت و... هر آنچه به انسان مربوط می‌شود، باعث ارتقا یا کاهش کیفیت فضا برای حضور یا عدم حضور انسان در محیط مسکونی یا فضای شهری می‌شود. درواقع در طراحی مجتمع‌های مسکونی توجه به تراکم مناسب همچنین استفاده از کاربری‌های مختلط در مجاورت کاربری‌های مسکونی به همراه ایجاد فضاهای سبز، باز و فضاهای مشترک در ساختمان مانند لابی، سالن ورزشی، حیاط و ... می‌تواند نقش قابل‌ملاحظه‌ای در رویکرد طراحی تعامل محور داشته باشد.