تحلیل مبادی غیرمعرفتی فعل در قالب رویکرد مدل‌های مفهومی (بر مبنای آرای صدرالمتالهین)

بحث از «مبادی غیرمعرفتی فعل انسان» در حوزه «فلسفه فعل»، از خلال آثار ملاصدرا، می‌تواند قدمی نو و اساسی در راستای حضور فعال فلسفه اسلامی در گستره مسائل جدید باشد. مسئله خاص این پژوهش آن است که چه مبادی غیرمعرفتی‌ای در افعال انسان تاثیر دارند و نقش هرکدام از این مبادی و روابط آن‌ها با یکدیگر و با قوای ادراکی چگونه تبیین می‌گردد؟بر مبنای تحلیل آرای ملاصدرا، در این پژوهش، به‌تناسب حجم مقاله، 7 مورد از مبادی غیرمعرفتی افعال انسان بررسی گردید: 1. عشق؛ سبب طلب و صدور فعل است و درنتیجه فرآیندِ عشق‌ورزیدن، نفس عاشق تحول و صیرورت می‌یابد و سپس صدور فعل به‌دلیل اتحاد با نفس معشوق صورت می‌گیرد؛ هم‌چنین در اسلوبی دیگر صدور فعل از عاشق به‌دلیل مطلوب دانستنِ تشبّه به معشوق و در نهایت، به‌نوعی محرک اصلی تمام افعال است؛ 2. ملکات نفسانی؛ بین افعال و ملکات رابطه‌ای دیالکتیک وجود دارد که البته اشتدادپذیر است؛ 3. خواطر؛ از سنخ دواعی و محرکات اراده‌اند و به‌تبع، از مقدمات افعال انسانی‌؛ 4. گناه؛ سبب صدورِ با واسطه افعال مختلف به‌دلیل ایجاد ملکات نفسانی نامطلوب، دریافت خواطر شیطانی و مانع و نقص معرفتی است؛ 5. تعصب؛ عامل صدور افعال به‌دلیل شکل‌گیری تصورات و تصدیقاتِ هم‌سنخ با خود؛ 6. عادت؛ با ضمیمه‌شدن به تخیل با ایجاد نوعی لذت خیالی مبدای بسیاری از افعال است؛ 7. طبیعت؛ مبتنی بر تعریف حاصله، مشتمل بر هر فعلی که ملائم با طبع باشد و فاعلش، علم موثر بر فعل نداشته باشد؛ همچون تنفس، ضربان قلب، افعال نباتی، مزاج و... .

analyzing the non-cognitive foundations of action in the form of conceptual models(based on mullasadra’s viewpoints)

abstract the study of “noncognitive foundation of action” in the realm of “philosophy of action” based on mullasadra’s works is a new and fundamental step of islamic philosophy to participate in new emerging issues. the special issue of this research is to explain those noncognitive foundations which influence human actions and to explain the roles of each foundation and their relations with each other and with cognitive faculties.according to the scope of this study, seven principles of noncognitive foundations of human actions are examined based on mullasadra’s viewpoints: 1. love: love is the cause of demanding the action and its issuance (execution) and as the result of the loving process, the lover’s soul is transformed and changed and then the action is issued (executed) as a result of lover’s alliance with beloved’s soul. in another method, moreover, the lover’s issuance of action happens due to favorability of resembling to beloved and is recognized the main driver of all actions; 2. dispositions of souls: there is a dialectical relationship between actions and dispositions which could strengthen; 3. derives: derives are considered of causes and stimulus of will and consequently are considered as one of footstones of human actions; 4. sin: sin causes disorder in the process of action issuance due to its unfavorable dispositions of souls, absorption of satanic derives and it also can be an obstacle and sign of epistemic impairment;5. fanaticism: it is the cause of action issuance which stems from formation of those perceptions similar to one’s own. 6. custom:  when added to imagination, custom creates an imaginary pleasure which leads to a lot of action. 7. human nature: according to obtained definition, human nature includes all actions which accord to temperament and its doer doesn’t have effective awareness about the action, such as breathing, heartbeat, vegetal actions, temper, etc.