ساختار شخصیت بر اساس منابع اسلامی در چارچوب رویکرد صفات(گزارش مطالعه کیفی)

این پژوهش با هدف گردآوری صفات و کشف ساختار شخصیت از منابع اسلامی، انجام شده است. برای تحقق این هدف، از بررسی منابع اسلامی (قرآن کریم، روایات و کتاب‌های اخلاق اسلامی) حدود 25000 واژه گردآوری و پس از حذف موارد تکراری، مبهم و ناظر به جنبه‌های زیستی، تکالیف عبادی و حالت‌های زودگذر یک فهرست 103 واژه‌ای از صفات، بر پایه نظر متخصصان در منابع اسلامی تهیه شد. در مرحله بعد، روابط معنایی بین واژه‌ها از نظر شمول معنایی، هم‌معنایی و تقابل معنایی با استفاده از دو شیوه تحلیل مولفه‌ای و معناشناسی ساخت‌گرا بررسی شد و درنتیجه واژه‌های مترادف و متضاد، عام و خاص، اصلی و فرعی، همگرا و واگرا و تک‌کانونی و چندکانونی از هم متمایز شد. نتایج این مرحله از بررسی نشان داد برخی صفات هم‌معنی و برخی تقابل معنایی دارند؛ هم‌چنین، دو صفت متقابل به لحاظ اینکه روی یک پیوستار قرار می‌گیرند، مربوط به یک حوزه معنایی هستند. سرانجام با قراردادن واژه‌های هم‌حوزه همه 103 واژه گردآوری‌شده در مرحله قبل در 15 حوزه واژگانی طبقه‌بندی شد. هم‌چنین، سعی شد خصیصه‌های کانونی و پایه، از خصیصه‌های پیرامونی و روساختی در هر حوزه متمایز شود. سرانجام نتایج حاصل از مطالعه کیفی با استفاده از روش معناشناسی زبانی و همبستگی مفهومی واژه‌ها منجر به تعیین 15 خصیصه یا صفت بزرگ به‌عنوان عاملهای اصلی شخصیت در بخش مطالعه کیفی شد: طمانینه، اعتدال، بزرگی نفس، خوش‌خُلقی، مناعت طبع، انعطاف‌پذیری، تعهد، شادکامی، فعال‌بودن، عفت، ثَبات، زیرکی، فروتنی، پیوندجویی و تکلیف‌پذیری.

structure of personality based on islamic sources in trait approach paradigm (report of qualitative study)

abstractthis study aimed to collect personality traits and find personality structure from islamic sources. in doing so, investigating islamic sources (holy qoran, hadiths, and the islamic ethics books) around 25000 words were collected and after removing recurring and vague cases and of biological, ritualistic, and temporary states, a list of 103 trait words based on experts in islamic sources were created. in the next phase, semantic relations between words in regards of meaning inclusion, antonymy, synonymy, using two methods of component analysis and structural semantics were investigated and as a result synonymous and antonymous, general and definite, original and suboriginal, convergent and divergent, singlecenter and multicenter were distinguished. results of this phase of study indicated that some traits have synonyms and some have antonymy; also, two opposing traits correspond to one semantic area because they locate on one continuum. finally, with locating coarea words, all of the 103 words collected in the previous phase have been categorized in 15 lexical sectors. in addition, i tried to distinguish in each sector the central and basic dispositions from the peripheral and exterior dispositions. eventually, results if qualitative study using language semantics method and conceptual correlations of words resulted in 15 dispositions or supertraits as main personality factors: collectedness, tranquility, bigheartedness, friendliness, gentleness, tractability, commitment, happiness, gregariousness, chastity, perseverance, cleverness, humility, bondseeking, and accountability.