معنا، مبنا و پیشینه طبقه‌بندی علوم در تمدن اسلامی و ایده‌ای برای دست‌یابی به طبقه‌بندی جدید علوم سیاسی

این مقاله به‌منظور پاسخ به یک سوال اصلی و سه سوال فرعی شکل گرفته است. سوال اصلی عبارت است از اینکه چگونه می‌توان بر اساس دارایی‌های تمدنی در طبقه‌بندی علوم، مبتنی بر علوم انسانیِ اسلامی به طبقه‌بندی تازه و اولیه‌ای در حوزه دانش سیاسی دست یافت؟ و سه سوال فرعی نیز عبارت است از اینکه: اولاً: طبقه‌بندی علوم چیست و چه فوائد و آثاری دارد؟ ثانیاً: چه نسبتی میان اوج‌گیری تمدن اسلامی در مقاطعی از تاریخ و طبقه‌بندی علوم وجود دارد و این نسبت در تمدن نوین اسلامی چگونه برقرار خواهد شد؟ ثالثاً: تفاوت طبقه‌بندی علوم در میان متفکران اسلامی و متفکران غربِِ جدید در چیست؟ بر این اساس، این مقاله، ضمن تبیین مفهوم، اهمیت، مختصات و فوائد طبقه‌بندی علوم و نقش و جایگاه آن در اوج‌گیری تمدن اسلامی، به معنای تمدن نوین اسلامی و رابطه آن با تمدن باسابقه اسلامی می‌پردازد. سپس، با مروری گذرا بر معیارهای رایج در طبقه‌بندی علوم، به برترین طبقه‌بندی‌های دانشمندان مسلمان در قرون گذشته نظیر فارابی، ابن‌سینا، صدرالمتالهین و... و هم‌چنین دانشمندان غربی نظیر کونت و بیکن نگاهی می‌اندازد و می‌کوشد مبانی متفاوت طبقه‌بندی در دو تمدن اسلامی و غربی را توضیح دهد. در ادامه، مقاله ضمن ترسیم رابطه کلان علوم انسانیِ اسلامی با طبقه‌بندی علوم، وارد تبیین جایگاه سیاست در طبقه‌بندی علوم می‌شود. در این بخش از مقاله، ابتدا ضمن ارائه تعاریف و کارکردهای فلسفه سیاسی، فلسفه علم سیاسی و دانش سیاسی و تشریح مختصر انواع رویکردهای موجود به آن‌ها، قلمروی دانش سیاسی و نقش آن در طبقه‌بندی دانش سیاسی را توضیح می‌دهد. در پایان، این مقاله با ارائه یک شبه‌طبقه‌بندی برای دانش سیاسی از منظر علوم انسانیِ اسلامی، تلاش می‌کند مزیّت‌‌های طبقه‌بندی سنتی و مدرنِ دانش سیاسی را حفظ نماید.

the meaning, the basis and the background of classification of sciences in islamic civilization and an idea for achieving a new classification in political sciences

abstractthe present article aims at answering a major question and three subsidiary ones. the major question is: “how can one achieve a new and initial classification in political sciences according to islamic humanities based on civilization assets in classification of sciences?” the subsidiary questions are: (a) “what is classification of sciences and what are its uses and consequences?”, (b) “what is the relationship between development of islamic civilization in some periods of history and classification of sciences, and how will this relationship be established in modern islamic civilization?” and (c) “what is the difference between classification of sciences among islamic thinkers and new western thinkers?” accordingly, the present article – while explaining the concept, importance, features and uses of classification of sciences and its role and status in the development of islamic civilization – deals with the meaning of modern islamic civilization and its relationship with oldline islamic civilization. it, then, briefly reviews the common criteria in classification of sciences, and catches a glimpse of the most prominent classification of muslim scholars in previous centuries, including farabi, avicenna, mulla sadra, as well as western scholars such as kant and bacon, attempting to explain the bases of classification in islamic and western civilizations. it also delineates the major relationship of islamic humanities with classification of sciences, explaining the status of politics in classification of sciences. in that section, we first present definitions and functions of political philosophy, philosophy of political sciences and political knowledge as well as a brief explanation of various approaches to them, explaining the domain of political science and its role in classification of political sciences. at the end, the article presents a quasiclassification of political sciences from the viewpoint of islamic humanities, attempting to preserve the merits of traditional and modern classification of political sciences.