تحلیل ابعاد وجودی نظام ورودی خانه‌‌های سنتی ایران بر پایۀ علل اربعۀ سینوی نمونۀ موردی: خانه‌‌های قاجاری یزد

از دیدگاه ابن‌‌سینا، علیت رابطه‌‌ای است که به موجب آن، پدیده نه‌تنها در خارج پدیدار (موجود) می‌‌شود بلکه قابل شناخت نیز می‌‌‌شود. علت بهره‌‌گیری از نظام ورودی در معماری ما بیش از یک عامل واسطه (ارتباطی) است؛ به‌طوری‌که باید گفت مسئلۀ چگونگی سازمان‌دهی نظام ورودی در کنش و واکنش درون و بیرون، جامعیتی برآمده از تاثیرات کارکردی، جغرافیایی، مناسبات فرهنگی و اعتقادی و اجتماعی است. بر این اساس، هدف از این پژوهش تبیین علل موجودیت نظام ورودی خانه‌های سنتی یزد (دورۀ قاجار) از دریچۀ اندیشۀ سینوی در چهارچوبی میان‌رشته‌ای است. ابن‌‌سینا در نظام چهارگانۀ علل -که قبل از او ارسطو برای اولین‌بار با تمایزاتی به این نظام اشاره کرده بود در کتاب اشارات و تنبیهات از چهار علت سخن به‌میان می‌‌آورد که عبارت‌اند از: 1. علت ماهیت: شامل علت مادی و صوری، 2. علت وجود: شامل علت فاعلی و غایی. در این تحقیق پس از اشاره به اجزای تشکیل‌دهندۀ کالبدی نظام ورودی خانه‌‌های سنتی، به چرایی موجودیت هر یک از عناصر ورودی بر پایۀ علل اربعۀ سینوی اشاره شده است. سپس، ازآنجاکه علت نزد ابن‌‌سینا، نقش مهمی در کسب معرفت دارد، به‌ویژه بحث از علت غایی که مهم‌ترین بحث فلسفۀ بوعلی است (به‌طوری که او آن را افضل‌الحکمه می‌‌داند)، به خوانش هستی‌‌‌شناسی نظام ورودی خانه‌‌های سنتی یزد در قالب غایت‌شناسی رفتاری و فاعلی پرداخته شده است. در این پژوهش، با رویکردی توصیفی‌‌تحلیلی، در مقام گردآوری داده‌ها از روش مطالعات اسنادی کتابخانه‌ای و در مقام تحلیل و داوری داده‌‌ها از روش استدلال منطقی بهره گرفته شده است. طبق یافته‌‌های این پژوهش، ضمن ارائۀ مدل تحقیق مشخص شده است که در حوزۀ علل غایی‌‌صوری بر پایۀ بعد ادراکی‌‌رفتاری، در نظام ورودی خانه‌‌های سنتی یزد می‌‌توان قلمروپایی و مناسب‌‌سازی شرایط خلوت (صمیمیت) را انتظار داشت و در حوزۀ علل غایی‌‌فاعلی (بر پایۀ بینش توحیدی اسلام) فراهم‌آوردن بستر دستیابی به درونگرایی و محرمیت با بهره‌‌گیری از اصل سلسله‌مراتب، هدف چینش و همجواری عناصر نظام ورودی خانه‌‌های مسکونی یزد بوده است.

Existential Dimensions Analysis of the Input System of the Traditional Iranian Houses Based on the Synovia Four CausesCase Study: Qajar Houses of Yazd

Problem statement: Causality is the most fundamental principle of any thought. In Ibn Sina’s view, causality is a relationship that as a result, the phenomenon does not only occur outside That is to say, this inward and outward reaction is a combination of functional, geographical, cultural and social influences.Goals: The purpose of this study is to explain the reasons for the existence of the entrance system of the traditional houses of Yazd during the Qajar period through the thought of the sinew. Ibn Sina discusses the four causes in the Quaternary System of Causes in the Book of Signs and Punishments: 1The cause of nature: The material and formal cause 2Reason for Existence: The actual and final cause. In this research, after referring to the physical components of the traditional home entrance system, the reasons for the existence of each of the input elements are based on the four causes of Sinai with respect to the impact of each of the physical, functional, perceptual and behavioral, cultural and semantic factors. Then since, for Ibn Sina, causation plays an important role in acquiring knowledge, we read the epistemological reading of the whole system of Yazd’s traditional houses in the form of behavioral and subjective teleology.Methodology: The research method is a descriptiveanalytical one which was carried out through documentary and library studies, qualitative and quantitative reading.Conclusion: In conclusion, while presenting the research model, it was found that in the domain of the final, formal causes based on the perceptualbehavioral dimension of the traditional Yazd home entrance system, one can expect the realization and appropriateness of privacy conditions. And in the field of ultimate causal causes, the pursuit of introspection and privacy based on human dignity, in Islamic monotheistic insights, is the ultimate goal of alignment and adjoining elements of Yazd’s residential housing system.