راهکارهای فقهی تصحیح شرعی رفتارهای قانون‌گذارانۀ عُقلا(مطالعۀ موردی: قانون تابعیت ملی)

امروزه تقنین در حوزه‏های مختلف، با اتکا بر سیره‏های عقلایی مستحدث، یکی از رویه‏های معمول در جهان و نیز کشورهای اسلامی است و تابعیت ملی نیز مبتنی‌بر همین انگاره پذیرفته شده است. پرسشی که در این زمینه مطرح می‏شود این است که از منظر شرعی/ فقهی، آیا سیره و رویۀ تقنینی عُقلا و تقنین و پذیرش تابعیت ملی مشروعیت داشته و امکان تصحیح شرعی دارد؟ در این زمینه دو اندیشۀ انکار و اثبات وجود دارد. اندیشۀ اثبات معتقد است سیره‏های مستحدث عقلایی و قوانین موضوعۀ بشری، ازجمله قانون تابعیت ملی، مشروط به اینکه مخالف با احکام و ضرورت‏های شرعی نباشد و در چهارچوب ضوابط نقلی و یا عقلیِ شرعی باشد، از مشروعیت برخوردار است و برای تصحیح شرعی این نوع قوانین، راهکارهایی از قبیل «اثبات حجیت و مشروعیت سیره‏های مستحدث عقلایی»، «تحلیل، پیشینه‌کاوی، واکاوی، پسینه‌کاوی سیره‏های عقلایی مستحدث» وغیره را ارائه کرده‏اند. مقالۀ حاضر با بهره‌گیری از روش توصیفی ‌‌ تحلیلی و مبتنی‌بر روش فقهی ‌‌ اجتهادی به این نتیجه رسیده است که امکان توجیه شرعی سیره‏های تقنینی عُقلا و مبتنی‌بر آن، زمینۀ توجیه و پذیرش شرعی تابعیت ملی، مبتنی‌بر مبانی فقهی و اصولی، به‌عنوان حکم اولی وجود دارد.

Jurisprudential Solutions for the Religious Correction of the Legislative Manners of the Intellectual(Case Study: National Citizenship Law)

Today, legislation in various fields, relying on newly established rational manners, is one of the common practices in the world as well as in Islamic countries, and national citizenship is accepted based on this notion. The question that arises in this regard is whether, from the religious / jurisprudential point of view, the legislative practice of the intellectual and the legalization and acceptance of the national citizenship have legitimacy or not and that is it possible to correct it according to the shari’a or not. There are the two ideas of denial and prove in this regard. The idea of ​​prove believes that the newly established rational manners and the statutory principles written by mankind, including the law of national citizenship, have legitimacy, provided that it does not contradict with the rules and necessities of Shari’a and is within the framework of narrative or rational Shari’a criteria. Actually, for making these types of laws legitimate, solutions such as proving the authority and legitimacy of the newly established rational manners, analyzing, history analysis, analysis, future analysis of the newly established rational manners and so on have been provided. Using the descriptiveanalytical method and based on the jurisprudentialijtihad method, the present study has come to the conclusion that it is possible to have a religious justification of the rational legislative manners. Therefore, based on jurisprudential principles, the legal justification and acceptance of national citizenship as a first law is possible.