واکاوی سامانۀ «شناخت و خلق» هنرمند و معمار مسلمان منطبق با خلقت الهی با تکیه بر واژۀ «خلق» قرآنی (نظریۀ آیت‌مداری در هنر)

بازشناسی سامانۀ «شناخت و خلق» در تربیت هنرمندان و معماران از اهمیت بالایی برخوردار است و ازآنجا که «شناخت» مقدمۀ «خلق» است، پرداختن به جوانب مختلف آن در اکثر پژوهش‌ها دیده می‌شود؛ اما بررسی نوع جهت‌گیری هنرمندان و معماران به معلوم شناخت، به‌عنوان منبع الهام‌گیری، مغفول واقع شده است. امروزه جهت‌گیری اکثر هنرمندان به معلوم شناخت، طبیعت‌محورانه است. درحالی‌که خداوند در آیات قرآن، معلوم شناخت انسان‌ها را خلقت (نه طبیعت) معرفی می‌کند جایگزینی «خلقت » به جای «طبیعت »، درواقع تغییر جهت گیری سامانۀ شناختی است که با غایت همراه می شود. بر این اساس، موضوع و هدف اصلی پژوهش حاضر معرفی سامانۀ جدید «شناخت و خلق » قرآنی با تغییر جهت گیری شناختی هنرمندان از الهام گیری طبیعت محورانه به خلقت محورانه است که درصورت تحقق، اثر هنری و معماری منطبق بر هدف خلقت و ربوبیت الهی شده و سبب ساز کمال انسان ها خواهد شد؛ بنابراین، پژوهش حاضر سعی کرده است با تکیه بر روش تحلیل محتوای کیفی و داده‌بنیاد (گراندتئوری)، کدهایی را در ارتباط با واژه‌های خلق قرآنی (ابداع، انشا، تکوین، صنع، ذرا، فطر، جعل و سوی) استخراج کرده و سیر خلق الهی را براساس معانی واژگان آن شفاف‌سازی کند و در این راستا، روند سامانۀ «شناخت و خلق» هنرمند مسلمان را منطبق بر همین روند خلق قرآنی که همان روند آیت‌محوری است، معرفی می‌کند که در آن رسیدن به حقیقت اثر هنری با تجلی عدل، سپس جعل و درنهایت حسن ظهور یافته و غایت اثر منطبق با غایت خلق الهی می‌شود.

Analysis of the System of Cognition and Creation of the Muslim Artist and Architect in Accordance with the Divine Creation Based on the Quranic word Creation

Recognition of the cognition and creation system is of great importance in the training of artists and architects, and since cognition is the prelude to creation, addressing its various aspects can be seen in most studies. However, the study of artists’ and architects’ orientation to the phenomenon as a source of inspiration has been neglected. Today, the orientation of most artists towards cognition is natureoriented. Whereas in the verses of the Qur’an, God introduces the known knowledge of human beings as creation (not nature). The substitution of creation for nature is, in fact, a change in the orientation of the cognitive system that accompanies the end. Accordingly, the main subject and purpose of the present study are to introduce a new system of Quranic cognition and creation by changing the cognitive orientation of artists from natureoriented to creationoriented inspiration. Will be; Therefore, the present study has tried to extract codes related to the words of Quranic creation (invention, composition, development, craft, Zara, forgery) by relying on qualitative content analysis and foundation data (grand theory). To clarify the divine based on the meanings of its words, and in this regard, introduces the process of the system of cognition and creation of the Muslim artist by the same process of creation of the Qur’an, which is the process of versecenteredness, in which achieving the truth of the work of art. Forgery and, finally, goodness appear, and the end of the work corresponds to the end of the divine creation.