بررسی نظریۀ انتخاب عقلانی از دیدگاه پوپر و صدرالمتالهین

نظریۀ انتخاب عقلانی یکی از مهم‌ترین و مشهورترین نظریه‌ها در علوم انسانی و تبیین کنش‌های انسانی است. بسیاری از اندیشمندان علوم انسانی و اجتماعی این نظریه را خصلت عصر مدرن و علوم انسانی جدید می‌دانند. از این میان، کارل پوپر نیز آن را شاه‌کلید و یگانه راه فتح و فهم علوم انسانی دانسته است. وی ضمن تعریف عقلانیت به عمل متناسب با موقعیت و شرایط، معتقد است منطق موقعیت بر مبنای اصل عقلانیت تنها و بهترین ابزار برای فهم، تبیین و پیش‌بینی کنش‌های انسانی است. از سوی دیگر براساس مبانی حکمت متعالیه، از جمله تعریف عقلانیت به عملی که انسان را به قرب ‌الهی می‌رساند، انتخاب عقلانی نظریه‌ای محدود و ناکارآمد به شمار می‌آید. نظریۀ جامع و کامل نیز نظریۀ انتخاب اختیاری است که هم به عوامل مستقیم کنش، یعنی باورها و انگیزه‌ها و هم عوامل غیرمستقیم کنش، مانند عوامل طبیعی و اجتماعی توجه دارد. در این مقاله به روش توصیفی تحلیلی و مقایسه‌ای، نظریۀ انتخاب عقلانی از دیدگاه پوپر و صدرا بررسی شده است. نتیجه اینکه دیدگاه صدرالمتالهین به‌دلیل تعریف دقیق عقلانیت و توجه به عوامل مختلف مستقیم و غیرمستقیم کنش، دیدگاهی کامل‌تر و کارآمدتر از دیدگاه پوپر است.

An Investgation of the Theory of Rational Choice in Popper and Sadr al-Muta'alihin's View

The theory of ’rational choice’ is one of the most important and the most wellknown theories in humanities used for explanation of human actions. Many of the thinkers in humanities and social sciences consider this theory as the feature of modern age and new humanities; and Karl Popper has regarded it as the master key and the only way to conquer and understand humanities. Popper defines rationality as acting in proportion to the existing situation, and believes that the logic of situation is the only and the best means for understanding, explaining and predicting human actions. On the other hand, according to the foundations of transcendental philosophy, the theory of rational choice is a limited and inefficient theroy, and the comprehensive perfect theory is the theory of volitional choice – the theory that considers both the direct factors of action, such as beliefs and motivations, and the indirect factors of action such as natural and social factors. In this article, we are seeking to use a descriptiveanalytical and comparative method to investigate the theory of rational choice from the viewpoint of Popper and Mulla Sadra and show that Mulla Sadra’s view is a more complete and more efficient view than Popper’s view due to its precise defintion of rationality as well as paying attention to various direct and indirect factors of action.