تولید مفاهیم پایه: گامی اساسی برای تاسیس روان‎شناسی اسلامی

هدف از پژوهش حاضر، چگونگی تولید «مفاهیم پایه» به عنوان گامی اساسی در تاسیس روان‎شناسی اسلامی است. روش این پژوهش از نوع تحقیقات کیفی است که با نگرشی توصیفی تحلیلی به منابع دینی و دستاوردهای روان‎شناختی صورت گرفته است. یافته‌های پژوهش بدین قرارند: 1. هر نظام‎واره فکری، «مفاهیم پایه» مختص به خود دارد که متناسب با اهداف و مبادی فلسفی همان نظام‎واره است؛ 2. یکی از گام‌های اساسی برای پاسخ به پرسش‎های تحقیقاتی، شناسایی مفاهیم تاثیرگذار و تبدیل آنها به «مفاهیم پایه» طی فرایندی مشخص است؛ 3. هر مفهوم پایه، دارای تعریف نظری و عملیاتی، مرزبندی با مفاهیم مشابه، قابلیت‌ها و ظرفیت‎های مشخص و مورد توافق متخصصان آن رشته است؛ 4. فراهم نمودن مجموعه‌ای از مفاهیم پایه، موجب بی‎نیاز شدن از به عاریت گرفتن مفاهیم پایه، از سایر نظام‎واره‎های علمی، برای تبیین پدیده‌ها می‌گردد؛ 5. از طریق کشف ارتباط بین مفاهیم پایه می‌توان به تبیین پدیده‌ها و/یا نظریه‎پردازی پرداخت. در نهایت، برای عملیاتی نمودن روش معرفی‎شده، سه مفهوم «تعلق»، «اخبات» و «شکرگزاری»، که به صورت بالقوه، قابلیت تبدیل شدن به «مفهوم پایه» در روان‎شناسی را دارند، به عنوان سه نمونه معرفی می‌شوند. نتیجه اینکه یکی از گام‌های اساسی برای تاسیس روان‎شناسی اسلامی، تولید «مفاهیم پایه» است.

Generating Basic Concepts: A Basic Step to Establishing Islamic Psychology

AbstractThe purpose of the present study is to find out how to create basic concepts as an essential step in establishing Islamic psychology. The method of this research is a qualitative research that has been conducted with a descriptiveanalytical approach to religious sources and psychological findings. The findings of the research are as follows: 1) Every intellectual paradigm has its own basic concepts which is in line with its goals and philosophical foundations; 2) One of the basic steps to answer research questions is to identify effective concepts and turn them into basic concepts in a clear process; 3) Each basic concept has a theoretical and operational definition, specified capabilities and capacities; is bounded by the same concepts and agreed by the specialists of that field; 4) Providing a set of basic concepts makes it unnecessary to take on basic concepts from other scientific paradigm, to explain phenomena;.5) By discovering the relationship between basic concepts, one can explain phenomena and / or theorize. Finally, for the operation of the proposed method, the three concepts of belonging, alert and thankfulness, which potentially have the potential to become the basic concept in psychology, are introduced as three examples. The result is that one of the basic steps in establishing Islamic psychology is the production of basic concepts.