تبیین رابطه فقه نظام و علوم انسانی و نقش آن در تحقق تمدن نوین اسلام

تبیین رابطه میان فقه نظام و علوم انسانی یکی از مهم‎ترین مقدمات و لوازم تحقق نوین اسلامی است. فقه نظام، رویکردی است فقهی که عهده‌دار کشف و استنباط احکام نظام‎واره جامعه اسلامی در ابعاد متنوع آن است. بنا بر تحلیل روشن می‌شود که اعتبارات و احکام فقه نظام همان احکام و اعتبارات نظام اجتماعی اسلام است. تمدن اسلامی نیز همان کلان‎نظام اجتماعی کارآمد است. در واقع تمدن اسلامی به نظام اسلامی تحویل می‌یابد و نظام اسلامی نیز بر فقه نظام مبتنی می‌شود. از سوی دیگر اهداف علوم انسانی دستیابی به اهداف نظام اجتماعی و برداشتن موانع و مشکلات در این مسیر است. با ارائه این تصویر می‌توان به چهار نحو رابطه میان فقه نظام و علوم انسانی قائل شد. نخستین نوع ارتباط، ارتباط در موضوع است. علوم انسانی، علم معرفت به امور انسانی و پدیده‌های اجتماعی‎اند. ازآنجاکه استنباط هر حکمی در فقه نظام متوقف بر شناخت موضوعات اجتماعی است، علوم انسانی می‌توانند موضوعات مسائل فقه نظام را توصیف و تبیین کنند. علوم انسانی در هدف نیز با فقه نظام ارتباط دارند. فقه نظام با استنباط اهداف نظام اجتماعی به عنوان هدف مشترک میان علوم انسانی و فقه نظام، می‌تواند به علوم انسانی جهت ببخشد. فقه نظام همچنین می‌تواند به تجویزات علوم انسانی، اعتبار و حجیت دهد. این اعتبار و حجیت می‌تواند تجویزات علوم انسانی را در جهت اهداف نظام اسلامی و تمدن نوین اسلامی مستقر سازد. همچنین در جامعه اسلامی اعتبارات و احکام شرعی بافت اعتباری علوم انسانی را تشکیل می‌دهند. این بافت اعتباری تعیین‎کننده نوع کنش انسان‎ها و کنشگران اجتماعی خواهد بود. به همین دلیل، به میزان تفاوت بافت اعتباری در هر جامعه، کنش‌های انسانی متفاوت خواهند بود.

Explanation of the Relationship between Jurisprudence of Regime and Humanities and its Role in Realization of the Modern Islamic Civilization

AbstractExplaining the relationship between jurisprudence of regime and humanities is one of the preliminaries and requisites of the realization of modern Islamic civilization. The jurisprudence of regime is a jurisprudential approach responsible for discovering and inferring Islamic governmental precepts of the Islamic society in a variety of dimensions. The Islamic civilization is the very efficient social macroregime. Indeed, the Islamic civilization is turned into Islamic regime and this regime is based on the jurisprudence of regime. On the other hand, the goals of humanities are to have access to the goals of social system and removing the obstacles in the way. By presenting this image, one may consider four modes of relationship between jurisprudence of regime and humanities. The first one is the relationship in subject matter. Humanities are the knowledge of human affairs and social phenomena. Since inferring any precept in jurisprudence is dependent on recognizing social issues, the humanities can describe and explain the topics and issues of jurisprudence of regime. The humanities are linked with jurisprudence of regime in their goals.  The jurisprudence of regime can, by inferring the goals of social system as the common goal between humanities and jurisprudence of regime, direct the humanities. It can also validate and authorize the prescriptions of humanities. This validity and authority can establish the prescriptions of humanities in accordance with the goals of Islamic regime and the modern Islamic civilization. Besides, in the Islamic society, the religious precepts and conventions form the conventional context of the humanities. This conventional context determines the type of actions of human beings and social actors. Accordingly, human actions would be different in proportion to the difference in conventional context in any society.