معماری علم دینی(نظریۀ پیوندی در باب علم دینی)

نگارنده تلاش دارد با استفاده از دستاوردهای جریان‌های‌ مختلف در فلسفۀ علم، امکان علم دینی و فرایند شکل‌گیری آن را نشان دهد. براساس این نظریه، علم دینی از حاصل پیوند معرفتی علم به زمینۀ دین حاصل می‌آید. این پیوند موجب می‌شود که ویژگی‌های معرفتی و شناختی دین از دو جهت در علم تاثیر بگذارد: یکی از جهت فراهم‌آوردن زمینۀ متناسب و سازگار با دین برای علم و دیگر، از جهت تاثیر دین در ساختار درونی علم؛ به‌عبارت دیگر، دین از دو جهت بر مسیر تحوّل و رشد علم تاثیر می‌گذارد: یکی از جهت دست‌بردن در امور بیرونی علم (مبانی و ارزش‌ها) و دیگر، از جهت تاثیرگذاری در ویژگی‌ها و عناصر درونی علم (نظریات و مدل‌ها و مسائل وغیره). روشن است که این نظریه «پیوند معرفت‌شناختی» میان علم و دین را نشان می‌دهد. همان‌طور که در «پیوند زیست‌شناختی» اوصاف و ویژگی‌های یک گیاه مثلاً در گیاه دیگر تاثیر می‌گذارد و گیاه دوم از یک جهت وابسته به گیاه نخست است، در پیوند معرفت‌شناختی هم اوصاف معرفتی دین و مولفه‌های معرفت دینی به صور مختلف در علم تاثیر می‌گذارد. دین و علم به‌صورت دو فضای مفهومی در ذهن عمل می‌کنند که میان آنها روابط و نسبت‌هایی پیدا می‌شود و تلفیق‌هایی به‌وجود می‌آید. حاصل پیوند زیست‌شناختی میوه‌ای جدید با خصوصیاتی تازه است، حاصل تلفیق علم با دین هم علم دینی است که ویژگی‌های تازه‌ای دارد؛ اما این پیوند، برخلاف پیوند زیست‌شناختی، غالباً با اختیار صورت نمی‌گیرد. بلکه به‌طور طبیعی در ذهن دیندار شکل می‌گیرد.

Architecture of the Religious Science (The Connective Theory on Religious Science)

AbstractHere, the writer tries to use the achievements of various streams in the philosophy of science to show the possibility of the existence of religious science and its formation process. According to that theory, the religious science is the product of an epistemological connection between science and religion – as a background. This connection causes the epistemological and cognitive features of the religion to affect science in two ways: first, in preparing the ground for science consistent with religion; and second, religion’s effect on the internal structure of science. In other words, religion affects the path of the science’s growth and evolution in two ways: first, in manipulating in external affairs of religion (foundations and values); and second, in affecting the internal features and elements of science (theories, models, issues and so on).Obviously, this theory shows the “epistemological connection” between science and religion. Just as in a ‘biological connection’ (‘transplant’ or ‘cross’), the features of a plant affects another plant and the second plant is somehow dependent on the first plant, in epistemological connection, the epistemic features of religion and the components of religious knowledge affect science in a variety of ways. Religion and science act as two conceptual climates in one’s mind, with some connections and integrations between them. The result of the biological cross is a new fruit with new features, and the result of linkage between science and religion is the religious science with new features. However, this linkage, unlike biological cross, is not done volitionally; rather, it is formed in the mind of a religious person naturally.