بازخوانی انتقادی مولفه‌های سعادت در نظریه ارسطو

هرگونه نظریه ‌پردازی دربارهٔ مفهوم سعادت، مستلزم تبیین مولفه‌های مختلف آن (از جمله مقدمات، شروط، مصادیق و اجزا) است. توجه به نقش بنیادین سعادت در حکمت عملی که به‌عنوان واسطه و تضمین کنندهٔ امتداد عملی فلسفه شناخته می‌شود، بیانگر اهمیت مضاعف چنین تبیینی در کاربست عملی نظریه‌ خواهد بود. در نظریهٔ سعادت ارسطو که بر عناصر مفهومی خاصی مانند خیر/غایت اعلی، خودبَسندگی، کارکرد، فضیلت و فعالیت مُبتنی است، دو فضیلت نظری و اخلاقی به‌عنوان اجزای سعادت و مواردی همچون ثروت، دوستی و سلامتی به مَنزلهٔ شروط آن مطرح شده‌اند؛ اما ابهام موجود در سخنان ارسطو سبب بروز اختلافی اساسی در میان مفسران آثار وی و نیز در آراء فیلسوفان مسلمان گردیده و آنها را به دو گروه طرفداران «سعادت غالب» و «سعادت جامع» تقسیم کرده است که در دیدگاه اول تنها فضیلت نظری دارای اهمیت ذاتی و اولی است و در دیدگاه دوم، فضایل نظری و اخلاقی به طور همزمان مورد توجه ذاتی قرار می گیرند. ریشه‌یابی ابهام مذکور و ارائهٔ راهکاری برای رفع آن در جهت افزایش کارآمدی عملی اهدافی هستند که در این نوشتار از طریق بازخوانی انتقادی نظریهٔ ارسطو به روشی تحلیلی مورد پِی‌جویی قرار گرفته‌اند. به نظر می‌رسد می‌توان با پایبندی به تعریف سعادت به‌عنوان «غایت بالذات» (در مقابل غایت نهایی) و توجه به کلّ ماهیت نوعیه (به جای فصل) در استدلال موسوم به «برهان کارکرد»، نظریه‌ «سعادت شامل» را پیشنهاد نمود که مولفه‌های سعادت را توسعه می دهد، طبقه‌بندی مناسبی از آنها ارائه می‌نماید و درنتیجه کارآمدی عملی بیشتری در حلّ تزاحم های میان آنها خواهد داشت.

a critical re-reading of the components of happiness in the aristotelian theory

any theorizing about the concept of happiness requires an explanation of its various components (including preliminaries, conditions, instances and parts). attention to the fundamental role of happiness in applied theosophy, recognized as the intermediary and the guarantee of practical extension of philosophy, illustrates the double importance of such an explanation in the practical application of the theory. in the happiness theory of aristotle, which depends on some special conceptual elements such as the supreme good/end, self-sufficiency, function, virtue and activity, two theoretical and ethical virtues are taken as components of happiness, with other elements such as wealth, friendship and health being considered as its conditions. but ambiguity in aristotle’s words has caused some disagreements among his commentators and has divided them into two groups: the advocates of “dominant happiness” versus those of “inclusive happiness”. in the first viewpoint, only theoretical virtues enjoy essential and primary importance and in the second perspective, both theoretical and ethical virtues are paid due attention simultaneously. this  study has been an attempt to find the roots of the above-mentioned ambiguity in order to resolve it and, hence, enhance practical efficacy through critically scrutinizing aristotle’s theory of happiness  it seems possible to propose a “covering happiness” theory, by presupposing “the essential end” as the definition of happiness (instead of supreme end) and attending to the whole of the nature of a kind (instead of its differentia) in the reasoning called “function argument”; such a theory extends the components of happiness, presents a proper classification of them, and therefore will be practically more efficient in resolving inconsistencies among them.