بررسیِ انتقادیِ رویکردِ سازگارگروانه‌ی موریتس شلیک به مسئولیّت اخلاقی

مسئله‌ی اصلیِ این پژوهش، بررسیِ دیدگاه سازگارگروانه‌ی موریتس شلیک دربابِ مسئولیّت اخلاقی و هدف از آن، نشان دادنِ ناکارآمدی و پارادوکسیکال بودنِ نظریّه‌ی وی در این باب است. شلیک با نفیِ لزومِ «امکان‌های بدیل» در پذیرشِ «مسئولیّت اخلاقی» با سه چالش روبرو است: ارائه‌ی تعریفی سازگارگروانه از مسئولیّتِ اخلاقی؛ تعریف و تبیینِ سازگارگروانه‌ی احساس مسئولیّتِ عامل و انطباقِ مصادیقِ این دو با یکدیگر. وی مسئولیّتِ اخلاقی را به «ظرفیّتِ ایجادِ انگیزه از طریقِ مجازات/ پاداش» تعریف می‌کند؛ بر این اساس عامِل الف، مسئولِ کُنشِ ب است اگر و تنها اگر اِعمال مجازات/پاداش در وی انگیزه‌ای ایجاد کند که سبب شود در مواردِ مشابه آینده، کُنش‌هایی شبیه ب را انجام ندهد/ انجام دهد. شلیک پس از ارائه‌ی این تعریفِ آینده‌گروانه، «احساسِ مسئولیّتِ» عامِل را به «تحقّقِ امیالِ طبیعی» تعریف می‌کند و در انتها تلاش می‌کند انطباق مصادیقِ این دو را نشان دهد. در این پژوهش با ارائه‌ی سه مثالِ نقض نشان می‌دهم: الف) نظریّه‌ی شلیک برخلافِ ادّعایش، دچارِ ناسازگاری است و مصادیقِ تعریفِ وی از مسئولیّتِ اخلاقی و احساسِ مسئولیّت بر یکدیگر منطبق نیست. ب) تعریفِ احساسِ مسئولیّت به «تحقّق امیالِ طبیعی» تعریفی ناقص است و مانعِ اغیار نیست. ج) تعریفِ شلیک از مسئولیّت اخلاقی جامعِ افراد نیست؛ زیرا می‌توان عامِلی را تصوّر کرد که اجازه‌ی هیچ تاثیری را از طریقِ مجازات/پاداش به ما نمی‌دهد؛ امّا عُرف مشترک بالاترین درجه‌ی مسئولیّت را برای وی در نظر می‌گیرد. با نشان دادنِ این سه نقص، روشن می‌شود که نظریّه‌ی شلیک در مسئله‌ی مذکور، قابلِ دفاع نیست.