موانع روان شناختی معرفتی اخلاقی زیستن از نگاه امام علی، علیه السّلام

یکی از پرسش‌‌های مهم دربارۀ اخلاق این است که چرا آدمیان، به صِرفِ ارادۀ اخلاقی‌‌زیستن، نمی‌‌توانند اخلاقی زندگی کنند؟ به عبارت دیگر، چرا اخلاقی‌زیستن دشوار است؟ اینجاست که بحث از موانعِ اخلاقی‌‌زیستن به میان می‌‌آید. هر انسانی که خواستارِ اخلاقی‌زیستن باشد، با موانعی روبرو خواهد شد که او را از پیمودنِ راهِ اخلاقی-زیستن بازمی‌دارند. موانعِ اخلاقی‌زیستن به دو قسمِ جامعه‌شناختی و روان‌شناختی́ تقسیم‌پذیرند. موانعِ جامعه-شناختی اموری بیرونی‌ اند که بر تصمیماتِ اخلاقیِ آدمی تاثیر می‌نهند و مانعِ آدمی برای اخلاقی‌زیستن می شوند، از قبیلِ افکارِ عمومی، ارزش‌داوری های دیگران، خوشایند و ناخوشایند و پسند و ناپسندِ دیگران. موانعِ روان‌شناختی، خود، بر دو قسمند: موانعِ معرفتی و موانعِ غیرِمعرفتی. موانعِ روان شناختیِ معرفتی́ موانعی‌اند که در روانِ آدمی́ مانعِ اخلاقی‌‌زیستن می‌شوند و، البتّه، به معرفت مربوطند. با توجّه به سخنانِ امام علی، علیه السّلام، عُجب، جزم‌‌وجُمود، تعصّب و آرزواندیشی́ از موانعِ روان شناختیِ معرفتیِ اخلاقی زیستن ‌اند. ما کوشیده‌ایم تا این مدّعا را با روشی توصیفی- تحلیلی اثبات کنیم و نشان دهیم که، بر اساسِ سخنانِ امام علی، علیه السّلام، این موانعِ روان شناختیِ معرفتی چگونه مانعِ اخلاقی‌زیستن می‌شوند.

psychological- epistemological barriers to living morally from the point of view of imam ali (a.s.)

one of the important questions about morality is why human beings can’t live morally on the basis of moral will alone. in other words, why is it difficult to live morally? this is where the barriers to morality come into play. any human being who wants to live morally will face obstacles that prevent him from following the moral path of living. the obstacles of living morally can be divided into two sociological and psychological types. the sociological obstacles are some external factors that influence a person’s moral decisions and prevent him from living morally, such as public opinions, the value-judgments of others, the approvals and disapprovals, and likes and dislikes of others. the psychological barriers, themselves, are divided into two epistemological and non-epistemological types. the epistemological-psychological obstacles are obstacles that prevent moral living in the human psyche and are, of course, related to epistemology. according to imam ali (a.s.), pride, dogmatism, fanaticism and bigotry are among the epistemological- psychological obstacles. the present study makes an attempt to prove this claim in a descriptive-analytical way and to show how, according to imam ali (a.s.), these epistemological-psychological obstacles prevent moral living.