ساخت، اعتباریابی، رواسازی و هنجاریابی مقیاس‌های سود و زیان به عنوان عاملی برای تبیین چرایی انجام دادن و ندادن رفتارهای اخلاقی در موقعیت‌های گوناگون زندگی

این پژوهش با هدف ساخت، اعتباریابی، رواسازی و هنجاریابی مقیاس های سود و زیان به عنوان عاملی برای تبیین چرایی انجام دادن و ندادن رفتارهای اخلاقی در موقعیت های گوناگون زندگی انجام شد. در این پژوهش از روش ترکیبی (از نوع طرح اکتشافی) استفاده شد. در مرحله اول (بخش کیفی) با روش پژوهش کیفی از نوع پدیدارشناختی، ابتدا با 222 نفر مصاحبه (مصاحبه ساختاریافته) انجام شد. روش نمونه گیری در دسترس و براساس اشباع نظری بود. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصل از مصاحبه ها از روش تحلیل محتوای آشکار استفاده شد. نتایج دو عامل سود (سود روانشناختی و سود موقعیتی) برای چرایی انجام دادن و دو عامل زیان (زیان روانشناختی و زیان موقعیتی) برای چرایی انجام ندادن رفتارهای اخلاقی را نشان داد. در مرحله دوم (بخش کمی)، براساس کدگذاری و تدوین مضامین اطلاعات حاصل از بررسی مصاحبه ها، دو مقیاس سود (33 گویه ای) و زیان (26 گویه ای) برای اندازه گیری عامل های شناسایی شده ی سود روانشناختی، سود موقعیتی، زیان روانشناختی، و زیان موقعیتی ساخته شدند. سپس براساس روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای تعداد 1093 نفر دانش آموز دبیرستانی مقطع متوسطه دوم (515 نفر دختر و 578 نفر پسر) در شهر همدان در پژوهش شرکت کردند. برای بررسی روایی ابزار از روش های تحلیل عاملی اکتشافی، روایی محتوایی و روایی همزمان و برای بررسی پایایی آن از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. نتایج تحلیل عامل اکتشافی، 4 عامل سود روانشناختی، سود موقعیتی، زیان روانشناختی و زیان موقعیتی را نشان داد. ضریب پایایی ابزار با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای کل مقیاس سود 0.954 و برای خرده مقیاس های سود روان‌شناختی و سود موقعیتی به ترتیب 0.918 و 0.934 و ضریب آلفای کرونباخ برای کل مقیاس زیان 965 /0 و برای خرده مقیاس های زیان روان‌شناختی و زیان موقعیتی به ترتیب 0.949 و 0.928 به‌دست آمد. بر پایه یافته های پژوهش می توان گفت که مقیاس های سود و زیان از روایی و پایایی مناسبی برخوردار است و می تواند در موقعیت های گوناگون کاری، تحصیلی، اجتماع، خانوادگی، سیاست، و اقتصاد در رابطه با علت انجام دادن و انجام ندادن رفتارهای اخلاقی به کار برده شود.

development, validation, reliability and normalization of benefit and cost scales: as a factor to explain why ethical behaviors are performed or not performed in various life situations

the present study aims at developing, validating, checking reliability, and normalizing benefit andcost scales as a factor to explain why ethical behaviors are performed or not performed in varioussituations. in this study, to collect data, a mixed method (sequential exploratory plan) is used. in thefirst stage (qualitative part), through phenomenological qualitative research, an interview (structuredinterview) is performed with 222 people. sampling method is availability sampling method based ontheoretical saturation. the explicit content analysis method is used to analyze the interview data. theresults indicate two benefit factors (psychological benefit and situational benefit) for why to performand two cost factors (psychological cost and situational cost) for why not to perform ethical behaviors.in the second stage (quantitative part), based on the findings of coding and editing of the themes ofthe information obtained from interviews, two scales of benefir (33 items) and cost (26 items) aredeveloped to measure identified factors, called psychological benefit, situational benefit, psychologicalcost, and situational cost.then, based on the multi-stage cluster random sampling method, 1093second grade high school students (515 girls and 578 boys) in hamedan city, iran, participated in thestudy. exploratory factor analysis, content validity method, and concurrent validity are used toexamine the validity of the scale and cronbach’s alpha coefficient is used to investigate the reliabilityof the scale. the results of exploratory factor analysis show 4 factors, named psychological benefit,situational benefit, psychological cost, and situational cost. the estimated cronbach’s alpha reliabilitycoefficient for the whole benefit scale is 0.954, which is 0.918 and 0.934 for subscales of psychologicalbenefit and situational benefit, respectively. the cronbach’s alpha coefficient for the whole cost scaleis 0.965, which is 0.949 and 0.928 for subscales of psychological cost and situational cost, respectively.according to the results, it can be said that profit and cost scales have suitable validity and reliability,and can be used in various work, academic, social, family, political, and economic situations in relationto the reasons for doing and not doing ethical behaviors.