واکاوی مالیات بر خانه های خالی در ایران؛ مبانی، آثار، قواعد و الزامات اجرایی

براساس گزارش مرکز آمار 2.6 میلیون خانه خالی در کشور وجود دارد و بدون هیچ استفاده‌ای رها شده‌ است. وجود نرخ طبیعی خانه خالی به منظور نقل و انتقال امری ذاتی در بازار مسکن است. موردی که مسئله خانه خالی را پر رنگ می‌کند؛ اختلاف 7 درصدی آن در ایران با نرخ طبیعی است که رغبت محتکران را به خرید و نگهداری ملک برای کسب سود و انباشت سرمایه نشان می‌دهد. در واقع خانه‌ها میتواند ناشی از عوامل مختلف از جمله مشکلات قضایی، خانه تعطیلاتی ، زمان نقل و انتقال و سکونت مالک یا مستاجر جدید و حتی زمان لازم برای فروش و اجاره، خالی باشند؛ اما در این میان خانه‌هایی نیز برای سوءاستفاده از شرایط بازار خالی می‌مانند که این مسئله، چالش تقلیل عرضه خانه و سرمایه‌ای شدن این کالای مصرفی و بالتبع آن رشد قیمت و متضرر شدن مردم عادی را به دنبال دارد. بررسی تجارب کشورها نشان می‌دهد که دولتها برای برقراری ثبات در بازار و کنترل قیمتها از اهرم‌ مالیات بر خانه‌های خالی استفاده می‌کنند و با سازوکار مشخص برای مالکانی که به قصد کسب سودهای غیرمنطقی به بازار مسکن گام گذاشته‌اند، هزینه ایجاد می‌کنند. به همین منظور در این مقاله زیر موضوعاتی از جمله لزوم و منطق اخذ مالیات بر خانه‌های خالی، آثار اخذ مالیات بر خانه‌های خالی به همراه طراحی قانون مبتنی بر تجارب کشورهای جهان به روش توصیفی – تحلیلی مورد مطالعه قرار گرفته است. بررسی آثار اخذ مالیات نشان داد که این اقدام مالکان را به عرضه واحدها یا پرداخت مالیات هدایت می‌کند که در هر دو حالت برای مردم منفعت کنترل قیمت و کاهش شکاف طبقاتی را خواهد داشت. به طوریکه تجربه نشان داد که به ازای اخذ یک درصد مالیات از ارزش خانه، قیمت مسکن بسته به منطقه بین 2.6 تا 8 درصد کاهش می‌یابد. البته در این راستا باید توجه ویژه‌ای به برطرف کردن چالشهای قانونی، اجرایی و ضمانتهای لازم گردد تا این ابزار مفید و مناسب عمل نماید.