نقد واژگانی ترجمه «الهی قمشه ای و مکارم شیرازی» از سوره یوسف (با تکیه بر نظریه سطح «معنایی- لغوی» کارمن گارسس)

ترجمه متون مذهبی، بالاخص متن قرآن کریم به دلیل برخورداری از ظرافت‌های بیانی و لغوی آن امری دشوار و همواره در بوته نقد و ارزیابی قرار گرفته است. الگوها و مدل‌های متفاوتی که از سوی نظریه‌پردازان ترجمه ارائه شده است، به‌عنوان معیاری مناسب و یا کارکرد دقیق‌تری برای سنجش ترجمه‌ها به کار می‌رود. ازآنجاکه امروزه مطالعات ترجمه، محدود به بررسی صحیح و غلط بودنِ یک ترجمه نیست، لذا باید از جنبه‌های مختلفی ترجمه را مورد ارزیابی قرار داد. پژوهش حاضر بر آن است تا به نقد و ارزیابی ترجمه مرحوم الهی قمشه‌ای و مکارم شیرازی بر اساس نظریه مبتنی بر آرای گارسس بپردازد. برای این منظور مولفه‌های قابل کاربستِ این نظریه، بر شواهد مستخرج از آیات سوره یوسف صرفاً در سطح «معنایی لغوی» مورد بررسی قرار گرفته و جنبه‌های ضعف و قوّت ترجمه‌های مذکور تبیین ‌گردیده است. یافته‌های پژوهش حاضر که مبتنی بر روش تحلیلی – توصیفی است، بیانگر آن است که مولفه‌هایی همچون «توضیح، معادل فرهنگی، قبض و بسط معنا، اقتباس، انتقال ابهام و جایگزینی واژه خاص به جای عام و بالعکس» در سطح «معنایی لغوی» در ترجمه هر دو مترجم قابل نقد و ارزیابی است. بسط معنایی هر چند در ترجمه مکارم نمود خاصی دارد، اما شیوه ای عادی و مرسوم در ترجمه الهی قمشه ای شده است. قمشه ای در معادل یابی فرهنگی بهتر عمل کرده است. ترجمه مکارم بیشتر به سوی قبض یا تقلیل معنا سوق داده شده است که از ویژگی های منفی ترجمه است. اما در بحث اقتباس و انتقال ابهام، ترجمه مکارم موفق تر و روان تر است.