پروژه‌های گاپ و داپ ترکیه از منظر حقوق بین‌الملل و رسالت رسانه‌ها

طرح‌های گاپ و داپ ترکیه با احداث ده‌ها سد بر روی رودخانه‌های‌ بین‌المللی دجله، فرات و ارس، کشورهای عراق، سوریه، ایران، ارمنستان و جمهوری آذربایجان را با انبوهی از بحران‌های زیست‌محیطی و چالش ‌های اقتصادی، اجتماعی و انسانی مواجه می‌کنند. ایجاد ریزگردها، کاهش حق‌آبه کشورهای پایین‌دست، از بین رفتن گونه‌های بومی آبزیان، خشک شدن تالاب‌ها، بیابان‌زایی، بحران کشاورزی بهداشتی، تشدید بیکاری و مهاجرت از تبعات پروژه‌های گاپ و داپ است. ترکیه با ادعای اینکه منابع آبی دجله، فرات و ارس بخشی از آب‌های داخلی این کشور هستند، علی‌رغم اعتراض‌ها در حال تکمیل این پروژه‌ها است. مقاله حاضر با هدف بررسی گاپ و داپ از منظر قواعد حقوق بین‌الملل و با چارچوب نظری «حقوق بین‌الملل محیط‌زیست» و «حقوق بشر زیست‌محیطی» به‌ویژه مفهوم «منع استفاده زیان‌بار از محیط‌زیست» و با کاربست روش توصیفی- تحلیلی، به‌دنبال پاسخ به این سوال است که ابعاد نقض حقوق بین‌الملل در گاپ و داپ کدامند؟ یافته‌ها نشان می‌دهند که اجرای پروژه گاپ و داپ با قواعد عرفی حقوق بین‌الملل محیط‌زیست و «کنوانسیون قانون بهره برداری های غیرکشتیرانی از جریان های آبی بین‌المللی»، کنوانسیون‌های رامسر، مقابله با بیابان‌زایی، اسپو، آرهوس و اعلامیه استکهلم مغایرت دارد. همچنین به‌دلیل نقض «حق دسترسی به آب و هوای سالم» و تخریب آثار فرهنگی، قواعد حقوق بین‌الملل بشر و حقوق فرهنگی اقلیت‌ها را به‌شدت نقض می‌کند. رسانه‌های برون‌مرزی می‌توانند با تبیین ابعاد نقض حقوق بشر و حقوق محیط‌زیست در پروژه‌های گاپ و داپ، سیاست رسانه‌ای آنکارا در سانسور و وارونه‌سازی تبعات این طرح‌ها را خنثی کنند و در عین حال با ایجاد حساسیت و مطالبه‌گری در افکار عمومی و گروه‌های مدافع محیط‌زیست، مانع توسعه اجرا و توقف سرمایه‌گذاری‌های خارجی در آنها شوند.

turkey’s gap and dap projects from the perspective of international law and the mission of the media

by building dozens of dams on the international rivers of tigris, euphrates and aras, turkey’s gap and dap projects confront the countries of iraq, syria, iran, armenia and the republic of azerbaijan with a multitude of environmental crises and economic, social and humanitarian challenges. the creation of micro dusts, the reduction of water rights of downstream countries, the loss of native aquatic species, the drying up of wetlands, desertification, the crisis of health agriculture, the aggravation of unemployment and migration are the consequences of gap and dap projects. claiming that the tigris, euphrates and aras water sources are part of the country’s internal waters, turkey is completing these projects despite the protests. the purpose of this article is to examine gap and dap from the perspective of international law and with the theoretical framework of &international environmental law& and &environmental human rights&, especially the concept of &prohibition of harmful use of the environment& and by applying the descriptive and analytical method, in order to answer this question that, what are the dimensions of violation of international law in gap and dap? the findings show that the implementation of the gap and dap project contradicts the customary rules of international environmental law and the &convention on the law of non-navigational uses of international watercourses&, the ramsar conventions and combating desertification, the convention on environmental impact assessment in a transboundary context (espoo), aarhus and the stockholm declaration. also, due to the violation of the &right to access to a healthy climate& and the destruction of cultural works, it severely violates the rules of international human rights and the cultural rights of minorities. the iranian broad casting world service media can neutralize ankara’s media policy in censorship and reversing the consequences of these projects by explaining the dimensions of human rights and environmental rights violations in gap and dap projects, and at the same time, by creating sensitivity and demand in public opinion and environmental protection groups, they hinder the development of implementation and stop foreign investments in them.