بازشناسی عوامل احیای معنا در بازارهای ایرانی بر اساس نظریه ساخت‌یابی، مورد مطالعه: بازار بروجرد و تهران

بازار در طول تاریخ، نقشی معنابخش در نظام شهری ایران داشته است که در معماری و شهرسازی معاصر، این معنا مخدوش شده است. ناظر بر این موضوع، هدف مقاله حاضر، شناسایی عوامل محیطی موثر در شکل‌گیری معنا در بازارهای ایرانی است و برای این مهم از «نظریه ساخت‌یابی» بهره گرفته شده است. این مقاله پژوهشی، توصیفی- تحلیلی با روش آمیخته یا تلفیقی است. داده‌های پژوهش به دو گروه کیفی و کمی تفکیک می‌شوند. گردآوری داده‌های کیفی به‌وسیله مصاحبه نیمه‌ساختاریافته و داده‌های کمی به‌وسیله پرسشنامه محقق‌ساخت انجام شد. در فرآیند تحلیل داده، شاخص‌های داده‌های کیفی با روش تحلیل محتوا استخراج و بر اساس آن‌ها پرسشنامه محقق‌ساخت تدوین شد. در گام بعد پرسشنامه به‌وسیله روش تحلیل عاملی ارزیابی و رابطه متغیرهای سازنده «عاملیت» و «ساخت» با «معنا» در بازارهای بروجرد و تهران تحلیل شد. در گام بعد برای تحلیل فضایی بازارها نیز از روش نحو فضا به‌صورت «محوری» استفاده شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، عوامل موثر برای ایجاد معنا در بازارهای ایرانی ذیل دو معیار «عاملیت» و «ساخت» مطابق نظریه گیدنز قابل طبقه‌بندی است و آن‌ها با «معنا» رابطه معنادار دارند. در تحلیل فضایی نیز مشخص شد، با افزایش میزان متغیر «انتخاب» نقش «عاملیت» در بازار ایرانی افزایش پیدا می‌کند؛ اما پیش‌بینی نسبتِ «معنا» در بازارهای مورد مطالعه با تحلیل نحو فضایی، ممکن نیست. تطبیق داده‌های نحو فضایی با ادراک «معنا» در فضاهای مختلف بازارهای بروجرد و تهران نشان‌دهنده رابطه روشنی در این مورد نیست. علاوه بر این، تحلیل فضایی بازارهای تهران و بروجرد نشان داد، متغیر «همپیوندی» در محورهای مجاور شبکه معابر شهری، بالاتر است؛ اما این تفاوت، «احساس معنا» در محورهای مرکزی بازارهای مورد مطالعه را دچار اختلال نکرده است.

analysis of effective environmental factors in the formation of the meaning of iranian bazaar based on structuration theory, case study: bazaar of borujard and tehran

the historical significance of the bazaar in iranian urban systems has been challenged by contemporary architectural and planning practices. this study aims to identify environmental factors influencing the formation of meaning within iranian bazaars. utilizing giddens’ structuration theory, a mixed-method approach was employed. qualitative data was gathered through semi-structured interviews, while quantitative data was collected through a researcher-developed questionnaire. content analysis of qualitative data informed the questionnaire development. factor analysis assessed the questionnaire’s validity, followed by an analysis of the relationships between agency, structuration, and meaning in borujerd and tehran bazaars. spatial analysis utilized an axial space syntax approach. findings revealed that factors influencing meaning in iranian bazaars can be categorized under agency and structuration according to giddens’ theory, demonstrating a significant relationship with meaning. the spatial analysis indicated that agency increased with the variable choice. however, a clear link between spatial syntax and meaning across the bazaars was not established. additionally, while integration was higher in axes adjacent to the urban road network, this difference did not affect the sense of meaning in the central axes.