بازتعریف مفهوم «ارزش» در برنامه‌ریزی مسکن از منظر اندیشه‌ی اسلامی (مورد مطالعاتی: شهرتبریز)

«ارزش»ها بالواقع باورها و عقاید ریشه داری تلقی می شوند که جامعۀ مبتنی بر آن، دربارۀ آنچه خوبی، بدی، برتری و یا کمال دانسته می شود، رفتار می کند. درعین حال، مفهوم «ارزش» از جمله مفاهیم اعتباری و برساختی به شمار می آید که هر جامعه مطابق با اندیشۀ حاکم بر آن، متصوّر می شود، بنابراین زمانی محتوای «ارزش» ضامن هدایت جامعه به کمال انسانی و مطلوب است که منطبق بر روح حاکم بر آن باشد. در همین راستا نوشتار حاضر، با تعمقی بر مفهوم «ارزش» در برنامه ریزی مسکن شهری، سعی دارد تا بازتعریفی از مفهوم «ارزش» در برنامه ریزی مسکن شهر تبریز، مطابق با فرهنگ و اندیشۀاسلامی حاکم بر آن، ارائه کند. این پژوهش مبتنی بر پارادایم رئالیسم اسلامی و براساس دیدگاه ارزش شناسی علامه طباطبایی و به ویژه نظریۀ اعتباریات ایشان هدایت شده است. در همین راستا با کاربرد راهبرد پژوهش پس کاوی، مدل مفهومی ارزش در مسکن شهر تبریز در قالب سه نمونۀ مطالعاتی مورد آزمون قرار می گیرد. جهت آزمون نمونه ها، مبانی نظری روش هدانیک، مطمح نظر نوشتار بوده است. یافته ها نشان می دهند که بیشترین قدرت تبیین کنندگی متغیر «ارزش» مسکن شهری تبریز، مربوط به مقولۀ «ساختاری-فیزیکی» بنا است و بعد از آن، مقولۀ «محیطی» در ارتباط با دسترسی به کاربری ها، حائز اهمیت به نظر می رسد و این در حالی است که در هیچ یک از نمونه های مورد بررسی، مصداق کاملی از مفهوم ارزش، پدیدار نشده است.در نهایت با عنایت به اینکه «ارزش» یک مقولۀ فرهنگی است، به نظر می رسد که برای تحقق مفهوم جامعی از ارزش در برنامه ریزی مسکن شهری، لاجرم باید فرایند بومی ساختن توسعۀ مسکن منطبق با فرهنگ اسلامی و به تبع آن ارزش های منبعث از آن، مدنظر برنامه ریزان شهری قرار بگیرد.

Redefining the Concept of “Value” in Housing Planning from an Islamic Perspective (Case Study: Tabriz)

In the non-European world, especially in the Middle East and Iran, the process of formation of new social sciences was such that no serious foundations had already been formed for it. That is, the transfer of science to it, and especially in the realm of the Persian language, has been without regard to the necessary principles. The development and planning of housing and its guiding science and knowledge are no exception to this rule and have sometimes been used without localization and following the values ​​of the Islamic society and its specific culture. However, urban housing planners have always been looking for a suitable and desirable model of urban housing, and have found that this model is nothing outside the value concepts of the consumer and the supplier of housing and always seek to identify these values ​​that are interactively reflected in the preferences of the consumer and the producer in the purchase and sale of a housing unit. Values are actually considered to be rooted beliefs and opinions according to which society behaves about what is known as good, bad, superiority, or perfection. At the same time, the concept of value is a construct that every society is conceived in accordance with the essence of the society, so in this case when it is in accordance with the essence of the society, the content of value guarantees the guidance of society to human transcendent perfection which is desirable. In this regard, the present article carefully examines the concept of value in urban housing planning and tries to redefine the concept of value in housing planning in Tabriz under the essence of the Islamic society and culture. The epistemology used here is Islamic realism based on Allameh Tabatabai’s E’tebariat theory with an emphasis on his constructivism theory. In this regard, using the research strategy of post-mining, the conceptual model of value in housing in the city of Tabriz is tested in the form of three study samples. To test the samples, the theoretical foundations of the hedonic method have been considered in the text. Findings show that the most explanatory power of the variable value of Tabriz urban housing is related to the category of structural-physical building and after that, the category of environment about access to land uses is important and this has happened while, in none of the studied examples, a complete construct of the concept of value has emerged. Finally, since value is a cultural issue, it seems that to realize a comprehensive concept of value in urban housing planning, it is necessary to consider the process of localization of housing development, under Islamic culture and consequently the values derived from it by urban planners. Also, the redefinition of the concept of value in housing planning in Tabriz showed that its planned and developed housing does not meet the conventional expectations of values ​​from an Islamic perspective. Therefore, by recognizing the concept of value in this city and applying these values ​​in macro and micro strategies of housing development, a basis for objectifying it, will be provided. Thus, it is expected that Islamic culture will be preserved and strengthened in parallel, and in addition to the growth and development of the individual at home (individual benefit), the growth and development of society (collective benefit), will occur and so undoubtedly, the society will be guided under Islamic teachings and the values ​​of collective life.