بررسی و تحلیل شاخص‌های ارزیابی کیفیت مسکن ایرانی اسلامی معاصر بر اساس روش تحلیل سلسله مراتبی (نمونه موردی: مسکن ساخته شده در چهل سال اخیر)

به صورت کلی، مکان و فضا بدون در نظر گرفتن بستر فرهنگی، اغلب بر اساس مفاهیم و مطالعات اندیشمندان غربی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و نه صرفاً بر اساس مبانی اسلامی بوده است. این تحقیق، با هدف تحلیل شاخص های ارزیابی کیفیت مسکن مطلوب ایرانی - اسلامی دوره بعد از انقلاب بر اساس روش تحلیل سلسله مراتبی نگاشته شده است. در واقع، ابتدا با استفاده از چارچوب و نظام معرفتی اسلامی از نوع منابع نقلی (قرآن و روایات و احادیث)، شاخص‌ها و به تبع آن، مولفه‌های کیفیت بخش به مسکن معاصر استخراج گردید. سپس با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (ahp) و با استفاده از نرم افزار expert choice به تحلیل این موارد پرداخته شده است. لازم به ذکر است که در این نوشتار، از 48 پرسشنامه که توسط خبرگان (پژوهشگران حوزه مسکن، معماران و شهرسازان، افراد هیات علمی، اساتید دانشگاه و دانشجویان مقطع دکتری در حوزه معماری و شهرسازی) تکمیل شده است، استفاده شد. نمونه‌های موردی تحقیق حاضر بر اساس پارامتر زمان ساخت به چهار مجموعه که دوره ابنیه‌های بعد از انقلاب را شامل می‌شود، تقسیم می شود. در واقع، هدف این نوشتار، مقایسه بین دوره‌ها و یا صرفاً بررسی تصادفی نمونه‌هایی از این دوره نیست بلکه غرض، ارائه تصویر کلی از این دوره زمانی و کیفیت مسکن معاصر با توجه به الگوها و شاخص‌های مختلف مستخرج از مبانی نظری و برخاسته از متون و چارچوب اسلامی، است روایی پرسشنامه، با استناد به نظر متخصصان بررسی و تایید شد. هنچنین همسانی درونی پاسخ ها، از طریق محاسبه نرخ ناسازگاری بررسی و از آنجا که نرخ ناساگاری کمتر از 0/1 بود، لذا از پایایی ابزار اطمینان حاصل شد. نتایج حاکی از آن است که وجه معنایی ابنیه مسکونی بعد از انقلاب به شدت مغفول مانده است که در واقع، نشان از عدم توجه به نیازهای انسانی دارد. در میان سایر مقولات مهم، توجه به اندازه ها و مقیاس انسانی، توجه به طبیعت، ملاحظات اقلیمی منطقه و مصالح بومی از مهمترین مواردی است که باید برای رسیدن به مسکن مطلوب در چارچوب اسلامی مورد توجه قرار گیرد.

Study and analysis of quality evaluation indicators of contemporary Iranian-Islamic houses based on hierarchical analysis method (Case study: Houses built in the last 40 years in Tabriz)

In general, place and space, regardless of the cultural context, are often discussed based on the concepts and studies of Western thinkers, and places and spaces formed in this culture are mostly measured and evaluated with non-native tools and methods. This research has been written with the aim of analyzing the quality evaluation indicators of desirable Iranian-Islamic contemporary housing based on the method of hierarchical analysis. In fact, first, using the Islamic epistemological framework and system from the type of narrated sources (Quran, narrations and hadiths), the indicators and, consequently, the quality components of contemporary housing were extracted. Then, these cases have been analyzed using Analytic Hierarchy Process (AHP) and Expert Choice software. It should be noted that in this article, 48 questionnaires completed by experts (researchers in the field of housing, architects and urban planners, faculty members, university professors and doctoral students in the field of architecture and urban planning) were used. The case studies of the present study are based on the construction time parameter into 4 sets, which include the period of post-revolutionary buildings. In fact, the purpose of this article is not to compare the periods or just a random study of examples of this period, but to provide an overview of this period and the quality of contemporary housing according to different patterns and indicators derived from theoretical foundations and texts. It is an Islamic framework. The validity of the questionnaire was checked and confirmed by experts. Also, the internal consistency of the responses was investigated by calculating the incompatibility rate and since the incompatibility rate was less than 0.1, the reliability of the tool was ensured. The results indicate that according to experts, between the proposed and effective indicators on the quality of contemporary housing, the index of human needs with a weight coefficient (0.409) has the most impact, followed by the factor of performance-activity with Weight coefficient (0.204) has the second effect among the various indicators of contemporary Islamic housing quality.