تحلیل نقش مدرنیته در بازاندیشی هویت در ایران معاصر

هویت مفهومی همواره مناقشه‌برانگیز بوده است؛ مفهومی که موضوع نظرورزی‌ های مختلف سیاسی، فرهنگی و اجتماعی قرار گرفته است. نگرش جامعه‌ شناختی به هویت احتمالاً با سازوکارهای مختلف صورت‌‎ بندی این مفهوم در جوامع و دوره‌های مختلف تاریخی سروکار دارد. با وجود انبوه نظریات موجود پیرامون هویت می‌توان گفت در ادبیات جامعه‌ شناختی پیرامون هویت یک نکته اتفاق نظر وجود دارد و آن هم این که هویت در جامعه‌ی سنتی امری پیشینی و تجویز شده از جانب سنت بود و افراد دخل و تصرف چندانی در آن نداشتند، اما مدرنیته با ویژگی‌های خاص خود هویت را پروبلماتیک کرده و به امری دائمی که باید از خلال زندگی روزمره تولید، بازتولید و احیاناَ تغییر یابد تبدیل کرده است. بنابراین، در مدرنیته هویت به امری برساختی بدل شده است. آنتونی گیدنز یکی از مهمترین و بانفوذترین نظریه‌پردازان اجتماعی بریتانیا و جهان در دوره‌ی معاصر است. اندیشه‌های گیدنز به واسطه‌ی ترکیبی بودن، مختص یک حوزه‌ی خاص نیست و آثار و افکار وی در حوزه‌های نظریه‌ی اجتماعی، هویت شخصی و اجتماعی، تاریخ اندیشه‌ی اجتماعی، رابطه‌ی انسانی، جامعه‌شناسی خانواده، جنیست، نخبگان و قدرت، اندیشه‌ی سیاسی، ساختار جامعه و ... قابل تبیین و تشریح است. گیدنز در مورد مدرنیته ما را به این نتیجه می‌رساند که گویی مدرنیته، فرآیندی ناگزیر است و سروکار ما با نظام‌های انتزاعی است تا با مناسبات ملموس و واقعی. گیدنز معتقد است در عصر مدرن همه چیز در معرض بازاندیشی است، حتی خود بازاندیشی. بازاندیشی گرایش به تغییر این جهان دارد. گیدنز بازاندیشی را از ویژگی‌های اصلی زندگی اجتماعی می‌داند. در این پژوهش ما با تکیه بر نطریه‌ی بازاندیشی گیدنز در صدد برآمدیم هویت شخصی در ایران عصر حاضر را مورد بررسی قرار دهیم. به طور کلی، نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که در دهه‌های اخیر ایرانیان به واسطه‌ی ابزارهای ارتباطی و اطلاعاتی گوناگون، به ویژه در فرایند جهانی شدن، به طور فزاینده‌ای به دنبال بازاندیشی و ایجاد دگرگونی در عناصر هویتی و فرهنگی خود بوده‌اند. این پدیده نشان می‌دهد که حتی در جوامع غیرمدرن یا در حال توسعه نیز می‌توان شاهد نقش عاملیت‌های انسانی در دگرگونی‌های هویتی و فرهنگی بود.