تبیینی جامعه‌شناختی از فقر چندبعدی در استان لرستان

در مطالعه وضعیت اقتصادی- اجتماعی جوامع از شاخص‌های چند‌بعدی چون فقر چندبعدی استفاده می‌شود تا ضعف شاخص‌های فقر مادی و انسانی را پوشش دهد. شاخص فقر چندبعدی شامل سه بعد: سلامت (مرگ و میر کودکان و تغذیه)، آموزش (سال‌های تحصیل و تعداد کودکان ثبت نام کرده در مدارس) و استانداردهای زندگی (دارایی‌ها، منزل، آب، برق، امکانات بهداشتی و سوخت آشپزی) است. در این شاخص بعد درآمد را کنار گذاشته است تا بعد اجتماعی پر رنگ‌تر شود. پژوهش حاضر به منظور سنجش و تبیین فقر چند‌بعدی در استان لرستان، به روش تحلیل آماری- مقایسه‌ای آمارهای سال 1394 صورت گرفته است. یافته‌ها حاکی از آن است که به لحاظ کمی و در معرف‌های مورد تاکید سازمان ملل، این استان فقیر و محروم نیست اما وقتی با نگاه عمیق جامعه‌شناختی، کیفیت معرف‌های فقر چندبعدی و معرف‌های مرتبط و متاثر از آن‌ها (نظیر خدمات سلامت، نوع تغذیه، آموزش عالی، بیکاری و فرصت اشتغال، منابع درآمدی، حمل و نقل، امکانات فرهنگی) مورد مداقه قرار می‌گیرند، نمی‌توان با صراحت در مورد فقر چند بعدی در استان لرستان صحبت کرد.لرستان فراتر از فقر قابلیتی فراگیری که بخش بزرگی از جامعه با آن درگیر هستند، در مرداب فقر فرو رفته است؛ از یک طرف آمارهای رسمی بیانگر وضعیت مطلوب خدمات رسانی زیرساختی و برخی استانداردهای زندگی (نظیر آموزش همگانی، فضای سبز، راه‌ها، آب، برق، گاز، تلفن، اینترنت و افزایش سهم اشتغال کشاورزی) است و سطح سرسبز مرداب را نشان می‌دهد. از طرفی دیگر، واقعیت مرداب در لایه زیرین و جایی است که تعداد فرصت‌های شغلی در بخش‌های صنعت و خدمات کاهش داشته، نرخ بیکاری افزایش یافته، محصولات صنعتی و صادراتی استان متمرکز بر محصولات شیمیایی و استخراج فلزها و سنگ‌های معدنی است و مواد مصرفی واردات استان. جایی است که کیفیت و کمیت استانداردهای زندگی از جمله حمل و نقل، بهداشت معابر و اماکن عمومی، امور فرهنگی و آموزش عالی نامطلوب است و آسیب‌های اجتماعی (نظیر خودکشی، اعتیاد و خشونت) رو به افزایش و همه گیری است. واقعیت فقر لرستان، واقعیت تلخ چرخه فقر و فقر فرهنگی است و بیش از آنکه نیازمند اقدام اقتصادی باشد نیازمند فرهنگ‌سازی و باز جامعه‌پذیری است. با این وجود به نظر می‌آید در حل معضل فقر چند‌بعدی استان لرستان باید به دو نکته توجه داشت: 1- بهتر است در کنار صرف بودجه‌های استان برای امور اقتصادی (72 درصد)، بودجه‌های بیشتری صرف امور اجتماعی و فرهنگی (14 درصد) شود.2- با توجه به تغییرات رفتاری و ارزشی جوانان و طولانی شدن دوران گذار به بزرگ‌سالی، با تاکید بر تعریف سازه‌ای اجتماعی از جوانی و برنامه‌ریزی برای گروه سنی 20 -34 ساله به عنوان گروه جوان، برنامه‌های فقر زدایی را اجرا نمود. این گروه سنی اغلب دارای تحصیلات عالی، بیکار و مجرد هستند و فقر مادی و فرهنگی نسبی بیشتری را احساس و به جامعه منتقل می‌کنند و می‌توانند منشا ناآرامی‌های اجتماعی باشند. با حل مشکلات شغلی- خانوادگی و مشارکت دادن این گروه در امور اجتماعی فرهنگی می‌توان احساس آرامش و بهبود اجتماعی بیشتری را به جامعه تزریق و در پرتو این آرامش روانی به غنای فرهنگی و اقتصادی رسید.