تاملی بر کارکرد موسیقی در نمایش خیمه­شب­بازی، بررسی تطبیقی اجراهای دوره قاجار با شکل‌های کنونی

در ایران نمایش­های عروسکیِ مختلفی وجود دارد که «خیمه­­شب­بازی» یکی از نمونه­های شاخص آن است. این نمایش اغلب در شب اجرا می­شده است و بدین جهت خیمه­­شب­­بازی نامیده می­شود. موسیقی در نمایش­های ایرانی مانند: تعزیه در درام، سیاه­بازی درکمدی و خیمه­شب­بازی عروسکی همیشه حضور پررنگی داشته است. موسیقی به عنوان یکی از ارکان اصلی نمایش است که به صورت برون­صحنه­ای و درون­صحنه­ای در نمایش و فیلم استفاده می­شود. موسیقی تاثیرات زیادی در ارتباط با صحنه­های نمایش و عوامل دراماتیک در نمایش­های ایرانی دارد. در این مقاله چهار نمونه از شاخص­ترین اجراهای خیمه­شب­بازی به همراه مشاهدات میدانی، انتخاب و پس از تحلیل، با نمایش خیمه‌شب‌بازی به سبک قاجار اثر آقای بهروز غریب­پور مورد بررسی تطبیقی قرار گرفته­اند. بررسی‌ها نشان می­دهد که در نمایش­های جدبیتر از چند نوع موسیقی محلی، خارجی و ایرانی استفاده می شود اما بیشترین تاثیر از موسیقی مطربی است. نوع سازها، ریتم­ها، مُد­های موسیقی و نوازندگان آن کاملا ایرانی و بیشتر از سبک مردمی (مطربی) است. همچنین این نمایش امروزه بیشتر موزیکال­محور است تا دیالوگ­محور و دارای کاربردی فراتر از نمایش، بخصوص در حوزه نمایش کودک است.