تنوع زیستی در گذر زمان

تنوع زیستی (گوناگونی زیستی) شبکه ای از تمامی موجودات زنده اعم از جانوران، گیاهان ، قارچ ها، باکتری ها، ویروس ها و سایر جانداران تک سلولی را در بر می گیرد که در سه سطح تنوع ژنتیکی ، تنوع گونه ای و تنوع اکوسیستم با یکدیگر مرتبط بوده و نیز مورد بررسی قرار می گیرند . توع زیستی کنونی کره زمین حاصل نزدیک به 4.6 میلیارد سال تغییر و تحول در مواد شیمیایی اولیه جو زمین و موجودات زنده آغازین است که شمار کنونی گونه ایی آنها به 2 میلیون گونه شناخته شده رسیده و برآورد می شود تعداد کلی آنها بین 3 تا 100 میلیون گونه با یک برآورد محافظه کارانه 14 میلیون گونه باشد. موجودات زنده تا کنون سه مرحله تکاملی شامل تکامل شیمیایی، تکامل زیستی و تکامل فرهنگی (پیدایش انسان) و نیز 5 انقراض بزرگ دسته جمعی را پشت سر گذاشته اند و بنظر می رسد انقراض ششم با سرعتی بیشتر بدست یکی از این موجودات زنده که در ثانیه های آخر فرایند تکامل ظهور پیدا کرده است، یعنی انسان صورت گیرد. تنوع زیستی در ابعاد زمانی و مکانی تغییر می یابد. بر اساس یک روند کلی تنوع زیستی از خط استوا به سمت نیم کره های شمالی و جنوبی و نیز از شرق به غرب بطور معمول کاهش می یابد اگر چه در نواحی ویژه ایی که لکه های داغ تنوع زیستی خوانده می شوند، این روند تغییر می کند. تا کنون 36 لکه داغ تنوع زیستی در جهان شناخته شده است که با اینکه وسعت کمی از کره زمین را تشکیل می دهند، اما بخش قابل توجهی از گونه ها بویژه گونه های بومزاد را در خود جای داده است و لکه داغ تنوع زیستی ایران-آناتولی یکی از این نواحی خاص است. علی رغم اینکه تنوع زیستی تامین کننده غذا، دارو، مسکن، پوشاک و شمار زیادی از نیازهای بشر است اما همواره مورد بی مهری انسان قرار گرفته است. تخریب زیستگاه، آلودگی ، برداشت بی رویه، معرفی گونه های بیگانه از مهمترین عوامل تهدید کننده تنوع زیستی است که موجب کاهش جمعیت، در خطر انقراض قرار دادن و یا انقراض گونه ها شده است و روزانه بر شمار گونه های در معرض تهدید در فهرست سرخ اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت افزوده می شود. در این مقاله سیر تغییرات زمانی و مکانی تنوع زیستی مورد بحث قرار می گیرد.