واکاوی تنوع زیستی در اسطوره های ایرانی

اسطوره ها بازتابی خلاق از چگونگی تحول فکری و روحی انسان در ارتباط با واقعیت هستند که به صورت خاطرات قومی دیرینه سبب بروز کارکردهای مشترک دستگاه فکری نسل های گوناگون در زمان ها و مکان های متفاوت و پیوند نزدیک میان ملل مختلف می گردند. در اسطوره ها انسان و حیوانات بسان هم می زیستند و چه بسا بسیاری از خدایان نخستین، سرشتی انسانی - حیوانی داشته اند. همچنین در مواردی چون داستان آفرینش، می توان شاهد حضور جانوران و گیاهان متعدد بود. بر این اساس پژوهش حاضر به شیوه توصیفی – تحلیلی و روش کتابخانه ای، تنوع زیستی را به طور خاص در اسطوره های ایران بررسی می کند. نتایج نشان می دهد که از دیدگاه اسطوره ای، نخستین آفریده ها، مردی به نام کیومرث و گاوی به نام اوک داد بوده اند. میترا با کشتن این گاو و جاری کردن خونش سبب ایجاد همه جانداران می شود. با مرگ کیومرث، چهل سال تخمه او در زمین می ماند و نخستین جفت انسانی، مشی و مشیانه به سیمای گیاه (ریواس) پدید می آیند. از دیگر گیاهان معروف اساطیری می توان درخت همه تخمه (مادر همه گیاهان و درمان کننده همه دردها)، گئوکرن که به انسان نامیرایی می بخشد، سرو ، پرسیاوشان و غیره را نام برد. همچنین پرواز، آرزوی دیرینه انسان در اسطوره های پرندگانی همچون سیمرغ، ققنوس، اشوزشت(جغد)، چمروش، عقاب، قو، کلاغ و... تحقق پیدا می کند. علاوه بر این دو موجود ماهی و مار نقش مهمی در اساطیر ایران دارند. به گونه ای که ماهی نماد باروی و حاصلخیزی بوده و به صورت الهه مادر به نمایش درمی آید و مار نمادی از نیروی طبیعت، حامی جهان، خدای پزشکی و سلامتی در کنار اژدها نمود می یابد.