جلوه های نمادین آب در فرش دستباف ایران

شرایط اقلیمی و جغرافیایی، خشکی و کم آبی فلات ایران و وابستگی حیات نباتی، جانوری و انسانی به آب، همواره از چالش های تمدن و فرهنگ ایرانی از گذشته های پیش از تاریخ تا کنون بوده است. تخیل خلاق و جهان ذهنی انسان ایرانی در اندیشه یافتن راهکارهایی برای غلبه بر مساله بر کم بارشی، کم آبی و خشکسالی به خلق نقوش و نگاره های نمادین پرداخت تا از طریق التجاء به باورهای مذهبی، آیینی و اساطیری و به کارگیری جادو، دعا، طلسم و ... باران، آب فراوان، باروری و برکت را به تسخیر خود درآورد. فرش دستباف؛ به عنوان شاخص ترین هنر ایرانی علاوه بر خاصیت کاربردی، بستری مناسب برای خلق نقوش و نگاره هایی است که صرفا جنبه تزئینی و آرایه ای ندارند و علاوه بر ارزش زیبایی شناختی در بطون و لایه های مختلف خود، نظام های معناشناسانه جامعی دارند که منبعث از معتقدات دینی، شرایط تاریخی، سیاسی، نژادی، اقلیمی، جغرافیایی و ... اقوام بوجودآورنده آن در کلیت هویت فرهنگی ایران است. قدمت بسیاری از این نقوش نمادین به هزاره های پیش از تاریخ ایران بازمی گردد. لذا در پاسخ به سوالات این مقاله، مبنی بر این که؛ مساله آب چگونه و به چه صورت در طرح و نقش فرش ایران انعکاس یافته؟ و انواع آن کدامند؟ از شیوه توصیفی- تحلیلی و گردآوری داده ها از روش کتابخانه ای- اسنادی استفاده شده است. همچنین مشخص گردید که جلوه های نمادین آب در سه گروه از نقوش هندسی، جانوری و گیاهی بیشترین بازنمود را داشته است. نقوشی که در واقع تجلیات بیرونی عالم مجردات و ایزدان، جمادات و موجودات تخیلی و اساطیری مرتبط با آب هستند.