گذر از کهن الگو به اسطوره قنات (باروری، زایش و آفرینش)

اسطوره ها قالب کهن الگوها و باردار اندیشه های ازلی و نخستین تجربه های بشر از جهان پیرامون خود و از جمله عناصر چهارگانه آن باد، خاک، آتش و آب هستند. در این میان اسطوره آب حضور خود را در قالب مراسم آیینی حفظ کرده است. مراسمی که هر چند در آغاز افسانه می نماید و ذهن را به وادی خرافه راه می کشاند؛ اما ریشه در کهن الگوهای ازلی و اسطوره های هستی دارد. آب و نقش زندگی بخش آن ، در هر دوره ای از دوران های تاریخی ، رد پایی شیرین یا تلخ از برخورد فرهنگ های گونه گون برجای گذاشته است. کهن الگوی آب در گذر از اسطوره به حماسه ریخت و در پایان حماسه و درک حضور تاریخ، در تار و پود افسانه ها و آیین ها جاری شد. رودها، چشمه ها و نهرهای جاری هر یک در دل خود باردار اسطوره هایی زنده ، جاری و خاموش هستند و در این میان قنات، شاهکار اندیشه آدمی در بحران های کم آبی، نیز داستان خود را دارد. افسانه عروسی قنات یادآور اسطوره باروری و آفرینش است که به کمک بانو خدایانی چون آناهیتا برای همیشه به صورت مراسم آیینی همراه با آب جاری و مانا شد. پژوهش حاضردر نظر دارد تا با نیم نگاهی به کهن الگوها و اسطورهای آفرینش، زمینه های شکل گیریِ روان زنانه و مردانه قنات و البته با تاکید بر ویژگی زنانه آن،گره خوردگی اش را با سرشت انسان دریابد. هدف آن است تا با واکاوی زمینه های باور عامه در عروسی قنات، رد پای اسطوره زایش و آفرینش را در این باور آیینی، در اندازه توش و توان علمی خویش، به بحث و تحقیق نشیند. شیوه تطبیقی تحلیلی و سپس توصیف یافته ها، در نخستین گام، راه را بر نقد و نظر می گشاید.